"De blokkade die ze vormden met hun kracht"

Welk nut hebben handelsverdragen wanneer een vreemde mogendheid met enkele welgemikte zeeblokkades de maritieme handelsroutes afsnijdt?

In de Ilias beschrijft Homeros hoe de Grieken hun schepen voor de Trojaanse kust verzamelden en zo een blokkade vormden om de stad af te sluiten. De Grieken gebruikten hun numerieke overmacht en militair overwicht om een effectieve blokkade te creëren. De houterige vertaling uit het oud-Griek luidt, “De blokkade die ze vormden met hun kracht”. Die beproefde methodiek is van alle tijden en daarom stelt zich ook 3000 jaar later nog steeds de vraag,

“welke knooppunten moet men beveiligen om een vrije zeevaart te garanderen?”
- of anders gezegd -
”welke doorgangen moet men afsnijden om de totale wereldhandel tot stilstand te brengen?”

De BRICS werd opgericht door 5 stichtende leden (Brazilië, Rusland, Indië, China en Zuid-Afrika) en werd in augustus 2023 uitgebreid tot de BRICS10 (Egypte, Ethiopië, Iran, UAE en Saudi Arabië). Deze publicatie stelt zich de vraag hoe toekomstige BRICS-leden de veiligheid van internationale handel en vaarroutes verzekeren.

1. De Rode Zee en Suez-kanaal : Egypte

In maart 2021 zagen we hoe één enkel containerschip de mondiale supply chain tot stilstand dreigde te brengen toen de ‘Evergreen’ gedurende enkele weken het Suez-kanaal versperde.

Enige tijd geleden kon u hier lezen hoe Jemenitische Houthi-rebellen sinds 1 januari 2024 de doorvaart naar het Suez-kanaal onder schot houden. Sindsdien omzeilen rederijen de dreiging en de torenhoge verzekeringspremies door hun vloot met een omweg van 11.000km langs De Kaap de Goede Hoop te sturen. Minder dan een week geleden brachten Houthi-rebellen nog een vrachtschip tot zinken in de Golf van Aden. Hieronder de tonnages die worden afgeleid via de Kaap de Goede Hoop ten nadele van het Suez-kanaal :

Zowat 12% van de maritieme wereldhandel vaart door het Suez-kanaal. Dat aandeel daalt.

Egypte is inmiddels toegetreden tot de BRICS en dit vormde een cruciale mijlpaal in een geostrategisch stappenplan. De keuze voor Egypte geeft aan hoe essentieel vaarroutes, zeesluizen en zee-engtes zijn. Het Suez-kanaal, ooit een westers kroonjuweel, werd in 1956 door Gamal Abdel Nasser losgewrikt uit een Brits-koloniale houdgreep, om vandaag onder indirecte auspiciën te zijn gebracht van Moskou en Beijing, de sturende krachten en dynamo’s achter de BRICS-landen.

2. De Straat van Hormuz : Iran en Saudi Arabië

De Perzische Golf is goed voor 30% van de mondiale olie-export. Dagelijks stromen 20 tot 25 miljoen vaten ruwe olie doorheen de Straat van Hormuz. De kustlijn van de Perzische Golf is bezet met boorplatformen, krakers, raffinaderijen en terminals. Voor Bahrein, Qatar, Irak, Koeweit, Iran en Saudi-Arabië is de smalle vaargeul doorheen de straat van Hormuz van levensbelang. Door de toetreding van Saudi Arabië en Iran tot de BRICS, brak niet alleen vrede uit tussen Soennieten en Shiieten… deze oliesnelweg ligt nu in de territoriale wateren van deze twee BRICS-leden. De Amerikaanse 5e vloot die in Bahrein voor anker ligt, heeft een louter symbolische functie en is verworden tot een schoolvoorbeeld van het begrip, ‘vergane glorie’.

Tot daar Iran, Saudi Arabie en Egypte. Wat met Turkije, Maleisië en Thailand?

3. De Straat van Malacca : Thailand en Maleisië

Hoe cruciaal Egypte en het Suez-kanaal ook mogen zijn, het verbleekt bij de belang van landen als Thailand en Maleisië. Beide landen worden gescheiden door de zee-engte die op sommige plaatsen minder dan 2800 meter breed is : de straat van Malacca. Meer dan 90.000 zeeschepen wringen zich jaarlijks doorheen deze flessenhals, ofwel 25% van de totale wereldhandel. Ook 80% van alle ruwe olie die China importeert, is afkomstig uit de Perzische Golf en vaart door de Straat van Malacca. Dat zijn grofweg 8 miljoen vaten per dag.

Historische noot : hoe ontvlambaar ‘aardolie’ is, zagen we in 1941. Een Amerikaans olie-embargo en het bevriezen van Japanse deviezen, lokte een voorspelbare reactie uit die we ons vandaag herinneren als de ‘verrassingsaanval op Pearl Harbor’ van 7 december 1941. Washington wilde met deze sancties de Japanse expansie in Azië stoppen en tegelijk een reactie uitlokken die haar een ‘casus belli’ verschafte.

Wanneer op die brutale zondagochtend alle aanvalsgolven zijn uitgevoerd en de ‘Kido Butai’ zelfvoldaan terug stoomt naar Japan, blijkt dat de Amerikaanse vloot is beschadigd, maar niet vernietigd. Zowel president Roosevelt als admiraal Yamamoto beseffen dat Japan hiermee de oorlog in werkelijkheid reeds verloren heeft. Het zou tot 6 juni 1942 duren, vooraleer die realiteit ook duidelijk werd voor de andere leden van het Japanse oorlogskabinet.

Zou het daarom verbazen dat uitgerekend Thailand en Maleisië op de verlanglijst van de BRICS staan en tot de kanshebbers behoren? Alleen door de toetreding van beide landen, verkrijgt China de controle over de straat van Malacca en over haar meest cruciale en kwetsbare aanvoerroute.

In blauw de ‘China-Pakistan’ corridor. In rood de ‘China-Myanmar corridor.

De kaart hierboven toont welke alternatieve noodroutes Beijing vandaag uitbouwt in geval de straat van Malacca langdurig zou worden versperd, bedreigd of belegerd. China bouwt alternatieve infrastructuren doorheen Myanmar en Pakistan. Miljardenprojecten als deze tonen het belang van de straat van Malacca en de Chinese vastberadenheid om de omliggende landen aan te koppelen op een economisch netwerk waarbinnen alle wegen naar Peking leiden.

In Washington is men niet blij met de Chinees-Pakistaanse integratie. Pakistan blijft een politiek kruitvat en een nucleaire macht wiens soortelijk gewicht doorslaggevend belooft te zijn in een toekomstig mondiaal conflict. Als Washington ‘niet blij’ is met ‘China-Pakistan-Corridor’, dan is het ronduit ziedend over de pijplijn die Iran en Pakistan bouwen en waarmee Pakistan zich verzekert van Iraans olie en gas voor eigen gebruik. Pakistan kan daarmee als doorvoerhaven fungeren voor de export van Iraanse olie en LNG. Iran heeft na Rusland de grootste gekende gasreserves.

4. De Bosporus : Turkije

Turkije is de moeilijkste leerling van de klas : zelfbewust, clever, grote mond, eigenwijs, moeilijk te intimideren en consequent opportunistisch. Het mag dan wel NAVO-lid zijn sinds 1952… na 25 jaren van verwoede maar tevergeefse pogingen om toe te treden tot de EU, komt Ankara tot het besluit dat een Turks EU-lidmaatschap er nooit zal komen. En dus evalueert Turkije haar opties. Misschien bestaat er wel een alternatief voor de Europese Unie.

Net zoals Zuid-Afrika het rangeerstation kan worden voor Aziatische vaarroutes naar Zuid- en Centraal-Amerika, zo kan ook Turkije een economische draaischijf worden door haar prime-locatie ten gelde te maken.

Met 147 miljoen ton per jaar is Novorossiysk Rusland’s belangrijkste export-haven voor graan, olie, bulkgoederen en containervracht. Gelegen in de Zwarte Zee, net ten oosten van de Krim, baant die Russische zeevracht zich een weg doorheen de Bosporus. Wie de Bosporus in handen heeft, die controleert de doorgang van en naar de Zwarte Zee.

Toetreding tot de BRICS zou Turkije meteen tot één van de meest geostrategische lidstaten maken. Zowel militair als economisch. Een maritiem knooppunt en een economisch rangeerstation voor goederenstromen uit alle windstreken, want Turkije is zowel Mediterraans, Islamitisch, Aziatisch als Europees.

5. Het Panama-kanaal : Nicaragua

In december 1989 stuurde president Bush een invasieleger naar Panama. In een kwestie van dagen kwamen tienduizenden burgers om het leven, generaal Manuel Noriega werd gearresteerd, het Panamese leger werd ontbonden en zo kwam het Panama-kanaal in Amerikaanse handen. In de Panamese grondwet werd het verbod op ‘een Panamees leger’ ingeschreven, waardoor het Amerikaanse leger nu de Panamese veiligheid waarborgt. ‘Operation Just Cause’, zo heette de invasie van Panama.

Sedert jaren wordt in Beijing luidop gedroomd, gerekend en gefilosofeerd over een alternatief voor het Panama-kanaal. Doorheen Nicaragua bijvoorbeeld, want komt het tot een militair treffen, dan zit de Chinese marine opgesloten in de Stille Oceaan.

Afsluitend

De welbepaalde keuze voor nieuwe BRICS-leden belooft in de toekomst uitdrukkelijker een vertaling te worden van de geostrategische en militaire veiligheidsambities die Rusland, China en haar economische bondgenoten koesteren.

In een eerste fase zullen handel en economie ogenschijnlijk de officiële doelstellingen blijven. Een volgende reeks nieuwe leden zal het economische steeds meer koppelen aan de geostrategische en militaire rol die nieuwe leden op de wereldkaart vervullen.

---

Uitnodiging en mededeling :

Op 27 juli 2024 organiseren wij de ‘speakers BBQ 2024’, net buiten Brussel. Een warm en vriendschappelijk event met traditie, een ijzersterke reputatie en met als sprekers,
Mattias Desmet - Simon Michaux - Brecht Arnaert - Alasdair Macleod (key note).

All-in tickets voor dit culinair en inhoudelijk dagprogramma zijn hier verkrijgbaar.
Substack-lezers genieten een korting d.m.v. code : Substack24
Ik hoop u daar te mogen ontvangen, verwelkomen en te ontmoeten.