Het best bewaarde geheim van de geopolitiek

Pakistan is een enigma en een weinig begrepen zwaargewicht in de onderbuik van Eurazië. Een overzicht van de positie die Pakistan inneemt pal op de scheiding van twee machtsblokken.

U heeft er wellicht niets over gehoord op de VRT. Ik evenmin hoor, maakt u zich geen illusies. Terwijl de transferperiode in het voetbal ten einde liep en een Oostendse vuurtoren voor commotie zorgde, hielden Pakistan en Rusland verregaande en betekenisvolle gesprekken.

Dat dit u volstrekt is ontgaan, dat u hier niets over heeft gehoord… dat ligt echt niet aan u. Ook ik heb moeten doorklikken, scrollen en de meest creatieve en verfijnde zoektermen moeten bedenken om op diep verscholen internetpagina’s de berichtgeving te vinden over deze toenadering tussen Pakistan en Rusland. Want ja, Islamabad en Moskou zaten eerder deze week aan tafel.

Dit soort censuur en persarmoede mag ook niet verbazen. Pakistan is zowat het grootste enigma van de geopolitiek en een volstrekt onbegrepen kernmacht, die door onze media gemakshalve over het hoofd wordt gezien. Voor wie de ware machtsverhoudingen in de onderbuik van Eurazië wil doorgronden, is Pakistan het best bewaarde geheim van de geopolitiek.

Pakistan is dé nucleaire supermacht wiens affiliatie iedere globale machtsbalans doet schuiven en kantelen, omdat haar nucleair arsenaal zo’n groot soortelijk gewicht in de geostrategische weegschaal vertegenwoordigt. Sluit het aan bij het Chinees-Russische blok? Of slaagt Washington erin om met een zoveelste Pakistaanse staatsgreep haar mannetjes te plaatsen in de hoogste politieke en militaire gelederen van dat ‘vergeten’ land ?

Pakistan verklaarde zich in 1947 onafhankelijk en is vandaag lid van The Commonwealth of Nations waarmee het symbolisch onder de Britse kroon ressorteert. Tijdens de koude oorlog nam het ostentatief afstand van de Sovjetunie en profileerde het zich openlijk als een medestander van het westen. Pas in de jaren ’90 toont de Verenigde staten verregaande interesse in het ondoorgrondelijk land dat Pakistan was en nog steeds is. Wanneer Pakistan in 1998 zichzelf tot kernmacht verheft, zien we hoe cruciaal Pakistan wordt in de regio en hoe Washington en haar staatsveiligheidsdiensten (om zeer begrijpelijke redenen overigens) binnendringen in alle gelederen van het Pakistaanse staatsapparaat. Hoe? Met een beproefde methode uiteraard. Een militaire staatsgreep met als speerpunt Pervez Musharraf.

Pervez Musharraf, die als 4-sterren generaal, als stafchef van het Pakistaanse leger en als Minister van landsverdediging in 1999 aan de macht komt na een militaire staatsgreep. Daarmee had de VS plots twee onzinkbare vliegdekschepen in de regio. Enerzijds Diego Garcia, een strategisch gelegen basis in de Indische oceaan en anderzijds vazalstaat Pakistan die beiden fungeerden als uitvalsbasis voor op til zijnde operaties in Irak en Afghanistan.

De rol die Pakistan en de ISI (Pakistaanse geheime dienst) vervulden in de aanslagen van 11 september 2001 bleef om goede redenen toegedekt en ook in het officiële 911 Report wordt er met geen woord over gerept. Aangetoond is wel dat een onverklaarbaar grote som geld daags voor de aanslagen door de ISI werd doorgestort naar de kapersbende. De onderzoekscommissie bestempelde de bewezen financiering van de 19 kapers als “…of little practical significance”. Hoe verbazingwekkend het ook mag klinken, deze openbaring heeft de Pakistaanse banden met de Bush-administratie geenszins geschaad, eerder in tegendeel. Dat was in 2001. Dat is inmiddels 22 jaar geleden.

Net zoals de SCO… die is ook 22 jaar oud. The Shanghai Cooperation Organisation (SCO) is een politiek, economisch en veiligheidsverbond dat in 2001 werd opgericht door China, Kazachstan, Kirgizië, Rusland, Tadzjikistan en Oezbekistan. Het heeft tot doel de regionale veiligheid en stabiliteit te garanderen, economische en commerciële samenwerking te bevorderen en een platform bieden voor dialoog en culturele uitwisseling tussen de lidstaten. Sinds 2001 is er veel veranderd. Vandaag bouwen zij een interne markt waarbinnen niet langer in dollars wordt verhandeld en waarbij betalingen niet langer over het SWIFT systeem verlopen. Concreet onttrekt de SCO-groep, aangevuld door de BRICS-landen, zich steeds meer van Washington en haar reservemunt.

Lang voor 2011 reeds, werd het te heet onder Musharraf’s voeten. In 2008 ontvluchtte hij het land en zocht bescherming in Londen. Dat was de periode waarin Benazir Bhutto een gooi deed naar het presidentschap. Eén van haar uitspraken uit die tijd zindert nog na. Met name, toen ze in 2007 live in een uitzending van BBC World argeloos en terloops vermeldde, “… en banden had met Omar Said Sheikh, u weet wel, de man die Osama Bin Laden vermoordde.” Wablief? Wat zei Benazir Bhutto daar? Osama Bin laden? Vermoord door een geheim agent van de Pakistaanse staatsveiligheid? In 2007? Is dat niet 4 jaar voordat Amerikaanse Special Forces hem in 2011 om het leven zouden brengen in Abbottabad? Bizar. We kunnen het haar niet meer vragen. Ze kwam enkele weken na het interview om het leven bij een bomaanslag in Rawalpindi.

Toen Pervez Musharraf de tijd rijp vond voor een come-back en zich in 2013 weer kandidaat stelde bij de presidentsverkiezingen, werd zijn kandidatuur prompt vernietigd door het hoog gerechtshof omdat hij verantwoordelijk werd gesteld voor de moorden op Benazir Bhutto en partijleider Akbar Bugti. Tot daar het stocastische beeld van het politieke wespennest en de open slangenkuil die Pakistan de afgelopen decennia is gebleken.

Minder dan een jaar geleden was de Pakistaanse Premier Imram Kahn op staatsbezoek in Moskou. Gelet op de betekenisvolle timing van de ontmoeting, stuurden Islamabad en Moskou daarmee een ontnuchterend signaal de wereld in. Minder dan drie dagen voordat de Russische legers de Oekraïense grens overstaken, rolde Vladimir Putin de rode loper uit voor zijn ambtsgenoot Imram Kahn. Op het programma stond een publieke toenaderingscampagne die werd opgeluisterd met ambitieuze bouwplannen van pijpleidingen, infrastructuurwerken en militaire samenwerking. Minder dan 40 dagen na zijn staatsbezoek werd Imram Kahn geruisloos weggestemd door het Pakistaanse parlement, de Majlis-e-Shura. Ook daarover destijds geen woord in onze media. En al evenmin een duidingsprogramma dat uiteenzette waar deze machtsgreep en muiterij zo plots vandaan kwam.

Waarom was Imram Kahn zo gevaarlijk voor het soort stabiliteit waar Washington zo prat op gaat?

Daarvoor moeten we terugklikken naar die onvindbare en diep verscholen internetpagina’s. Laat ons overlopen wat beide heren 350 dagen geleden op tafel legden, waarom ze zo nodig moesten samen zitten en wat ze Washington daarmee voor de voeten wierpen.

1. PAKSTREAM - De Pakistan Stream Gas Pipeline (PSGP), voorheen bekend als de Noord-Zuid-gaspijpleiding of ‘PakStream’, is een door Rusland voorgestelde pijpleiding die de havenstad Karachi met de stad Kasur in Punjab verbindt. Het is een 1.100 km lang traject dat door de Pakistaanse regering is aanbesteed om door Rusland te worden gebouwd.

2. TAPI - De Trans-Afghanistan-pijpleiding is een pijpleiding in aanleg voor gastransport van het Galkynysh gasveld in Turkmenistan via Afghanistan en Pakistan naar Fazilka in India.

3. KAZAKSTAN PAKISTAN Gas Pipeline - Deze pijpleiding verbindt Kazakstan met Pakistan en loopt daarmee pal over Afghaans grondgebied. Dit project wordt verder bestudeerd. Een eerste traject werd reeds vervolledigd tot aan de Afghaanse grens. Deze onderneming is niet zonder risico’s, aangezien de huidige machtshebbers in Afghanistan niet in staat zijn de veiligheid van de installatie te garanderen.

4. Hoewel de oude Sovjetunie de banden verbrak met het Amerikaans georiënteerde Pakistan van de jaren ’80 en ’90, werden die banden inmiddels weer expliciet aangehaald. Ondermeer omdat Islamabad Russisch wapentuig kocht voor ’s lands verdediging en ook grote hoeveelheden olie en gas. Sinds 2011 houden Rusland en Pakistan gemeenschappelijke militaire oefeningen.

De Realpolitik die Imram Kahn beoefende, de nauwe banden die hij tijdens zijn ambtstermijn opbouwde met Turkije, China, Israel, zelfs met aartsvijand Indië en ook met Rusland, waren niet naar de zin van Washington. Nauwelijks een maand na zijn bezoek aan Moskou, roerde het parlement zich, vormde er zich achter de schermen plots een nieuwe oppositie en schaduwmeerderheid. Einde verhaal voor Imram Kahn. Zo snel kan het gaan wanneer men foute vrienden maakt. Dat is weldra een jaar geleden en het passeerde geruisloos zonder dat onze pers er ook maar enige aandacht aan besteedde.

Waar wij vandaag ook niets over horen in onze pers is dat deze Islamitische kernmacht inmiddels op het randje van het failliet staat. De teneur is dat indien het IMF niet tussen beide komt en de reserves aanvult, de Pakistaanse overheid in staking van betaling gaat. Dat zou betekenen dat Pakistan eens temeer aan autonomie en zelfbeschikking inboet. Ditmaal geen zoveelste militaire staatsgreep, maar een geruisloze overname door de hoogste instantie ter wereld, het IMF. Geen wonder dat een Pakistaanse delegatie enkele dagen geleden aanklopte bij het Kremlin. Daar werden meteen noodlevering van brandstoffen en aardgas toegekend en tal van andere steunmaatregelen.

Hiermee zien we een gelijkaardige dynamiek ontstaan als 15 jaar geleden in Oekraïne. Lang voor de perikelen van 2014, stond ook Oekraïne op het punt kopje onder te gaan. Handelstekorten, corruptie, miljarden aan onbetaalde Russische gasleveringen, torenhoge inflatie, etc verplichtten toenmalig president Viktor Janoekovytsj steun te zoeken. Moskou was tot veel bereid en werkte een pakket van bijzonder vriendschappelijke en voordelige steunmaatregelen uit in ruil voor een verdere toenadering en uitbreiding van de Russische invloedssfeer. Daarmee dreigde Kiev voor de komende decennia een Russisch georiënteerde bondgenoot, economie en handelspartner te worden. Dat stond in schril contrast met de identieke ambities die de “Europese Commissioner for Neighbourhood and Enlargement” zich stelde. In die periode pendelde de Tsjechische diplomaat Štefan Füle tussen Brussel en de voormalige Sovjet-deelstaten Armenië, Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Georgië, Moldavië en Oekraïne. Wie “confessions of an economic hitman” van John Perkins heeft gelezen, kan zich een perfect beeld vormen van de opdracht waarmee Štefan Füle door de EU op ‘oorlogspad’ werd gestuurd.

Zien we hier hetzelfde gebeuren? Dat zowel Washington als Moskou een ‘offer you can’t refuse’ uitwerken om Pakistan voor geruime tijd los te wrikken uit de ene invloedssfeer en in te lijven in het eigen bondgenootschap? Alles wijst erop. maar als dat gebeurt, dan zullen wij daarover in onze reguliere pers niets horen.