Rusland heeft haar meest gevreesde nucleaire wapen reeds ingezet

Bij 'nucleaire dreiging' denken we reflexmatig aan dat horror-beeld van de pyroclastische paddenstoelwolk die boven een miljoenenstad naar de hemel wervelt.

Nov 25, 2024

Onze analisten, commentatoren en media vertellen ons dat de nucleaire dreiging vandaag groter is dan ooit tevoren. Of minstens doet denken aan de Cubaanse rakettencrisis1 van oktober 1962. Men kan hen ditmaal niet helemaal ongelijk geven.

Enkele dagen geleden communiceerde het Kremlin dat het bevoegde directoraat de nucleaire doctrine heeft aangepast2 waardoor die nu steeds meer op de Amerikaanse doctrine gaat te lijken. En ja, de spanning is wel degelijk toegenomen nu NATO-landen vanop Oekraïens grondgebied het Russische binnenland bestoken met korte afstandsraketten van de jongste generatie.

Bij ‘nucleaire dreiging’ denken we aan atoombommen en intercontinentale lange afstandsraketten. Maar wat als we vandaag moeten vaststellen dat die nucleaire dreiging helemaal geen springlading, raket of paddenstoelwolk is? Wat als het Kremlin haar meest conventionele nucleaire wapen uit haar arsenaal een week geleden reeds heeft geactiveerd? Klinkt dat overtrokken? Mogelijks. En toch is het zo.

Dat wapen heet, ‘verrijkt Uranium’

Verrijkt uranium 235 is de brandstof voor Amerikaanse civiele kernreactoren en het hoofdbestanddeel voor de bouw en onderhoud van het Amerikaanse kernarsenaal.

Op 14 november 2024 bekrachtigde de Russische premier Mikhail Mishustin resolutie N°15443 waarmee het de Russische export van verrijkt uranium naar de Verenigde Staten aan banden legt.

De gevolgen van dit embargo beloven ingrijpend te zijn. De V.S. heeft 95 operationele kernreactoren die samen 790TWh per jaar produceren4. Dat is bijna 20% van alle Amerikaanse elektriciteit. De Amerikaanse uraniumvoorraden reiken nog tot midden 2025 want daadwerkelijke strategische voorraden werden door de Biden-administratie niet aangelegd.

Rusland is een key-producer en swing-producer. Niet alleen voor aardgas of aardolie, maar meer nog voor verrijkt uranium. Volgens de gegevens van het US Energy Information Administration is Rusland goed voor ongeveer 27% van de nucleaire brandstof die de Amerikaanse kernreactoren jaarlijks verbruiken5. Zet Moskou de export van uranium naar de V.S. stop, dan zit Washington met een reëel probleem. Temeer omdat het de V.S. ontbreekt aan uraniumproductie en verrijkingscapaciteit. Dat is problematisch voor een samenleving met zoveel stopcontacten.

De uitbouw en opschaling van de eigen uraniummijnbouw en een noemenswaardige verrijkingscapaciteit zou ook voor de V.S. een monsterproject betekenen dat pas over 10 jaar in staat is kruideniersvolumes aan te leveren. Tot die tijd behoudt Rusland zeker nog de helft van de wereldwijde verrijkingscapaciteit van U-235.

Sinds de start van de ‘Special Military Operation’ in februari 2022, heeft Washington bijkomende sancties ingesteld op zowat ieder Russisch exportproduct. Met één veelzeggende en voorspelbare uitzondering, u raadt het… de export van zowel verrijkt als onverrijkt uranium.

There is no alternative, is there

Naast Rusland zijn Frankrijk en China de twee andere grote spelers in de verrijking van uranium.

China heeft momenteel 50 kernreactoren in gebruik en is niet zelfvoorzienend in verrijkingscapaciteit. Het doet daarom beroep op Russische exporten. Het aantal Chinese reactoren belooft de komende jaren sneller toe te nemen dat de uranium-tonnages die het op eigen boden kan delven.

Frankrijk heeft 56 reactoren waarmee het 75% van al de benodigde elektriciteit produceert en ruimte laat voor de export van 20% van de elektriciteit die het opwekt. De verkoop van elektriciteit maakt de Franse elektriciteitsproductie extra winstgevend. Maar ook Frankrijk heeft een strategisch probleem. Het heeft geen inheemse uraniumwinning. Geen. Het importeert al haar uranium uit Australië (30%), Canada (30%) en Niger (40%).

Niger, een voormalige kolonie waar in 2023 een militair regime aan de macht kwam.

Niger, dat in juni van dit jaar de exploitatievergunningen van de Franse uraniumgigant ‘Orano’6 en de Canadese wereldspeler ‘GoviEx’7 nietig verklaarde.

Niger, dat nu aan tafel zit met het Russische Rosatom, ‘s wereld grootste en meest verticaal geïntegreerde speler op de markt van de kernenergie. Rosatom ontwikkelt, financiert en bouwt kerncentrales, baat ze uit, levert de brandstof, bouwt de transformatoren, het distributienet, garandeert het onderhoud en neemt ook de nucleaire afvalverwerking voor haar rekening. Het zit allemaal in de prijs.

Niger, één van de landen dat sinds oktober van dit jaar BRICS-partnerstatus verwierf en nu als een volwaardige speler met de grote jongens aan tafel zit.

De V.S. kan niet langer bij Frankrijk terecht voor verrijkt uranium. En Frankrijk kan op haar beurt nu evenmin bij Canada terecht voor noodleveringen. Parijs kijkt noodgedwongen naar de zeldzame landen die yellow cake exporteren. Landen als Kazakstan. En dus legde president Macron op 1 november een paniekerig blitzbezoek af bij president Tokayev. Daarmee wil Macron vermijden dat de Franse mijnbouwer Orano in Kazakstan op dezelfde manier wordt buiten gebonjourd als in Niger. Of dat effectief lukt, valt nog af te wachten.

president Emmanuel Macron en president Kassym-Jomart Tokayev

Kazakstan - ‘s werelds grootste producent van uranium, is goed voor 40% van de wereldproductie.

Kazakstan, dat historische buurland waarmee Moskou de meest verstrekkende en vriendschappelijke samenwerkingsakkoorden heeft afgesloten, zowel economisch als militair.

Kazakstan, stichtend lid van de SCO (Shanghai Cooperation Organization) sinds 2001 en sinds oktober van dit jaar officieel partnerland van de BRICS.

Maar als Rusland de export van yellow cake, uranium of verrijkt uranium daadwerkelijk aan banden legt, wat doet het dan met die berg aan splijtstof die het voor zichzelf houdt? Daarvoor moeten we kijken naar wat Rosatom in de stijgers heeft staan. Het bedrijf bouwt momenteel 13 nieuwe kerncentrales in Indië, Wit-Rusland, Turkije, China, Bangladesh, Egypte en evident ook in thuisland Rusland8. Zowat ieder ontwikkelingsland kijkt exclusief naar Rosatom voor een eerste reuzenstap naar verdere ontwikkeling, voor de aanzet tot industrialisatie, voor een eerste kerncentrale waarmee miljarden mensen in de Global South, gezinnen en bedrijven plots toegang krijgen tot elektriciteit, internet en drinkwater.

Afsluitend

Wie de grote getallen overschouwt die de mondiale uraniummarkt vorm geven, die ziet welke geostrategische impact en onderhandelingsmacht deze uraniumleveringen daadwerkelijk vertegenwoordigen. Analisten voorspellen een kettingreactie, niet in de reactorvaten van Doel, Three Mile Island of Tihange, maar wel in onze economieën. Na aardgas, diesel en essentiële grondstoffen zijn de Europese landen er collectief in geslaagd ook dat laatste beetje energiezekerheid de nek om te wringen. Bravo.

Was het visionair om vanaf 2014 over heel Europa plots LNG-terminals te bouwen? Terminals die in dat toenmalige energielandschap geen enkele bestaansreden hadden of rendabiliteit lieten vermoeden? Was het visionair om deze terminals (Zeebrugge, Sines, Gdansk, Omišalj, Revithoussa,… )9 op te leveren in de periode 2018 tot 2022, lang voor de gasprijs naar €344,-/MWh10 spurtte?

Was het visionair van de Belgische regering om jaren geleden zonder concrete aanleiding plots dieselwagens te gaan verketteren en fiscaal uit te faseren11?

Was het visionair van de Belgische regering om jaren geleden zonder concrete aanleiding onze kerncentrales uit bedrijf te halen?

Of kan het zijn dat onze Europese regeringsleiders een decennium geleden plots helderziend werden en voorzagen hoe de spanningsagenda van Washington in Oost-Europa onvermijdelijk zou leiden tot een permanente breuk met onze belangrijkste leverancier van aardgas, diesel en uranium?

Vindt u dit een interessante publicatie, dan kan u die waardering tonen met een ‘like’ of door te delen op social media, binnen uw eigen netwerk of vriendenkring. Reageren kan zoals steeds in de comments.

Substack van Joachim Van Wing

Discussion about this post