Het openingsoffensief van de Tweede Grote Gasoorlog

De Oekraïense bevolking heeft het de voorbije 10 jaar bijzonder hard te verduren gekregen. En het gaat van kwaad naar erger nu Zelensky heeft besloten om vanaf 1 januari de gaskraan dicht te draaien.

De ‘Omerta’ is sterk en wordt strikt nageleefd. Ook na lang zoeken, klikken en scrollen blijkt dat onze Nederlandse en Belgische media met geen inhoudelijk woord reppen over de drooglegging die is ingegaan vanaf 1 januari 2025. Want ja, op 31 december 2024 liep het contract tussen Rusland en Oekraïne af. En het contract werd niet vernieuwd of verlengd. De doorvoer van Russisch gas stopt nu aan de Oekraiënse grens.

Waarover gaat dit en waarom is dit belangrijk?

Russisch aardgas wordt langs 7 kanalen tot bij de onbekommerde eindgebruiker in Europa gebracht. De kaart hieronder toont de 7 routes.

In 2022 draaide de Poolse regering de Yamal-gaslijn dicht. In tegenstelling tot het opblazen van de Nordstream 2, werd aan die Poolse ingreep nauwelijks tot geen aandacht besteed in onze media.

Kiev gaat nu een stap verder. Oekraïne is samen met Polen het knooppunt en rangeerstation voor Russisch gas naar Europa. Zowel de ‘Soyouz’ als ‘Brotherhood’ gaslijnen lopen doorheen Oekraïne verder naar Slovakije, Tsjechië, Duitsland en Oostenrijk. Ook Hongarije is daarmee afhankelijk van de Oekraïense doorvoer.

“We are looking at a cumulative disaster”
- Alex Mercouris, 29 december 2024

De gas-oorlog van 2005 - 2009

Deze gas-oorlog is niets nieuws. De eerste onenigheid dateert van 2005, toen Kiev a. exportgas bestemd voor Europese eindklanten afleidde en ongemeterd zelf verbruikte, b. niet in staat was miljarden aan openstaande Russische gasrekeningen te betalen en c. de doorvoer van Russisch gas gebruikte om Moskou - in vredestijd, te chanteren en onder druk te zetten. Het dispuut kwam tot een kookpunt toen Moskou op 1 januari 2006 de kraan naar Oekraïne enkele dagen dicht draaide. Een schot voor de boeg.

De openstaande rekeningen voor het verbruikte aardgas dat Oekraïne aan een derde van de marktprijs geleverd kreeg, bleven tot 2009 voor spanning en wrevel zorgen.

Economische oorlogsvoering

Oekraïne ontvangt jaarlijks zo’n $800 miljoen om Russisch gas door te leiden naar Europese eindklanten. Die inkomsten vallen weg. Ook het Russische Gazprom dreigt nu bijna $5 miljard per jaar te gaan verliezen.

Kiev wil hiermee de Russische gasexport en gasinkomsten schade toebrengen. Petroleum (ruwe olie en afgewerkte brandstoffen) is wel degelijk een cash-cow voor de Russische export en staatskas, maar aardgas is dat in veel mindere mate. Rusland exporteert nog steeds zo’n $700 miljoen aan liquid fuels per dag. Dat exportvolume is ook na de invasie van Oekraïene nagenoeg onveranderd gebleven. Gasexporten zijn daarentegen wel voelbaar terug gelopen. In 2022 exporteerde Rusland nog zo’n $350 miljoen aan aardgas per dag. Vandaag bedragen die inkomsten nog hooguit $150 miljoen. Zie de grafiek hieronder.

Bron : CREA analysis on Kyler, Marine Traffic, ENTSOG and customs data. ‘Russische export van fossiele brandstoffen in EUR/dag’

Kiev wil Moskou een slag toebrengen, maar het schiet zichzelf hiermee in de voet.

De Europeanen en de Oekraïeners betalen het gelag

Deze drooglegging betekent dat Duitsland - de motor van de Europese economie, nog minder aardgas geleverd krijgt dan vandaag. Dit bijkomende tekort zal moeten opgevangen worden door bijkomende LNG-leveringen hoofdzakelijk uit Rusland, de Verenigde Staten en Qatar. Dat LNG is 3x tot 5x per calorie duurder dan energierijk Russisch gas via bestaande pijpleidingen.

Iedere analist is het erover eens dat de Europese sancties en het moratorium op Russisch gas de rechtstreekse oorzaak is voor de duizenden faillissementen in Duitsland, de honderd duizenden ontslagen in de maakindustrie en de verhoogde instabiliteit op het Duitse elektriciteitsnet, waardoor elektriciteitsprijzen bij momenten plots vertienvoudigen door tijdelijke en minimale tekorten op het net. De Europese steun voor de proxy-oorlogvoering op het Oekraïense front kalft hiermee verder af. Daarmee bereikt het Zelensky-regime het tegendeel van wat het beoogt.

Russische luchtaanvallen viseren reeds geruime tijd het Oekraïense energie- en elektriciteitsnet. Begrijpelijk… want elektriciteit is essentieel voor het dagelijkse leven van de Oekraïner en voor het verder zetten van de militaire operaties. Oekraïne beslist nu om het nu zonder Russisch aardgas te stellen. Voor Oekraïense huishoudens wordt het nu nog moeilijker om zich te verwarmen, te wassen en te koken. En wanneer huizen en woonblokken niet worden verwarmd, dan moet ook de waterleiding worden afgekoppeld, want bij vriestemperaturen springen de waterleidingen. De schade die Zelensky hiermee aanbrengt aan het netwerk van Oekraïense waterleidingen en andere nutsvoorzieningen, is niet te overzien.

Oekraïene zet hiermee ook medestanders als Hongarije, Oostenrijk en Slovakije in de kou. Door doelgerichte Russische luchtaanvallen op transformatorhuizen brokkelt het Oekraïense elektriciteitsnet dag na dag verder af. Kiev is hiermee extreem afhankelijk van elektriciteitsleveringen uit bevriende buurlanden. Slovakije was zo’n welwillend buurland dat intstaat voor 20% van het Oekrainse elektriciteitsverbruik. Slovaaks premier Robert Fico heeft ondubbelzinnig laten weten dat wanneer het aardgas niet langer via Oekraïne naar Slovakije stroom, ook de Slovaakse elektriciteitsleveringen naar Oekraïne worden stopgezet. Met deze gas-drooglegging duwt Zelensky medestanders in het harnas en ontzegt hij zijn bevolking de noodzakelijke elektriciteit waarmee zij een harde Oekraïense winter overleven.

Dat is de reden waarom Slovaaks premier Robert Fico afgelopen dagen afreisde naar Moskou. Hij wil bekijken hoe hij zijn land, maar ook buurlanden Hongarije en Oostenrijk kan vrijwaren van een totale aardgas-blackout tijdens de winter. Daarvoor moeten goede afspraken worden gemaakt met Turkije, dat Russisch aardgas met een omweg via de ‘Turkstream’-gaslijn tot in Griekenland kan leiden.

Moldavië is het kneusje. Het land blijft plots helemaal verstoken van aardgas omdat het niet op Turkstream is aangekoppeld.

“The situation can become totally critical within the next few weeks”
- Bloomberg, 28 december 2024

De miserie blijft niet beperkt tot de landen die nu plots rechtstreeks worden getroffen. Europese, Nederlandse en Belgische huishoudens en bedrijven zullen weldra fors bijbetalen voor aardgas. Onze elektriciteitsprijs is gekoppeld aan de gasprijs, en dus zullen ook wij deze meerkost snel aflezen in de reële inflatiecijfers die vakkundig worden geminimaliseerd of verzwegen. Wie een variabel contract heeft, kan maar beter de Europese gasprijs en elektriciteitsprijs in het oog houden. Ook bij ons mogen prijspieken worden verwacht op sombere en windstille winterdagen wanneer de energie-behoefte piekt. Verstorende ‘hernieuwbare’ energie uit zon en wind is bijzonder wispelturig gebleken en levert geen ‘base load’.

America First

Tot overmaat van ramp wordt Europa hiermee nog afhankelijker van spotgoedkoop Amerikaans schaliegas dat als een peperduur condensaat wordt geleverd in onze LNG-terminals. En ook daar knelt weldra het schoentje. Alle data wijst uit hoe de Amerikaanse schaliegas-industrie naar een piek gaat en weldra niet langer in staat zal zijn om de huidige volumes te blijven produceren. Laat staan… exporteren.

Indien een toekomstige Amerikaanse president de oorlogsvoering met Rusland ondergeschikt maakt aan de interne energiebevoorrading van de eigen huishoudens en economie, dan zal het Amerikaanse schaliegas door de Amerikaanse economie worden verbruikt en niet langer in grote getale worden geëxporteerd naar het noodlijdende Europa. Wanneer de productiecijfers in de schaliegas-velden van de Permian, Marcellus, Barnett, Bakken, Haynesville en Eaglefort verder en aan hoog tempo blijven terug lopen, dan mag die ommezwaai rond 20 januari worden verwacht.

De wereldkaart van mogelijke gas-exporteurs

Europese politici houden niet van cijfers en datasets. Ze doen maar wat. Want wie de mondiale exportcapaciteit van alle gas-exporteurs bestudeert, die komt er meteen achter hoe de mondiale gasbehoefte niet kan worden ingevuld zonder de Russische exportcapaciteit. Anders gezegd : indien men Russisch aardgas uit de wereldmarkt duwt, dan is het gezamelijke exportvolume van alle producenten ter wereld ontoereikend om dat tekort op te vangen. De cijfers hieronder maken dat glashelder.

Bron : BP Statistical Review of World Energy 2023

De import behoefte van China en de EU bedraagt samen 463,2 miljard m3/jaar.
De exportcapaciteit van Rus+Qat+Noo+Aus+VS bedraagt 424,1 miljard m3/jaar.
Kortom… duwt men Rusland uit de mondiale exportmarkt, dan heeft de wereldmarkt een collectief bevoorradingsprobleem.

Landen als Canada en Algerije hebben een minimale LNG-infrastructuur en langlopende overeenkomsten met buurlanden die beroep doen op hun integrale exportcapaciteit. Turkmenistan is ‘land-locked’. Decennia-oude sancties en embargo’s op Iraanse exporten hebben Teheran ervan weerhouden om LNG-terminals te bouwen waarmee het onvriendelijke overzeese regimes zou beleveren.

Wil Europa het tekort aan Russisch exportgas opvangen, dan is het afhankelijk van de hoeveelheden die Qatar, Australië, Noorwegen en de V.S. gekoeld kunnen verschepen. Wanneer deze 4 landen alle bestaande overeenkomsten plots zouden opdoeken om de EU uit de nood te helpen, ook dan volstaat dat exportvolume niet en komt de EU in een prijzenslag met China terecht waarbij deze twee economische blokken bikkelen voor iedere beschikbare kubieke meter.

Afsluitend

Hieronder de kaart van de gaspijplijnen die Rusland en China momenteel samen in de stijgers zetten. Infrastructuurwerken als deze zouden onze politici moeten doen fronsen. Dat doen ze niet.

Het Kremlin, Rusland, haar bankensector, haar semi-staatsbedrijven en de Poetin-getrouwe oligarchen hebben begrepen dat met dit schijnbaar onbetrouwbare westen de komende tijd geen handel valt te drijven. Daarom verlegt het haar gasexporten de komende decennia noodgedwongen en definitief naar het oosten. En het gebeurt allemaal voor onze ogen. Bye, bye Russia.

Het Chinese woord voor ‘welkom’ is ‘huān yíng’ (欢迎).

---

Ik grijp deze kans aan om u lezers en abonnees persoonlijk in ieder opzicht een voorspoedig 2025 toe te wensen.

---

Vindt u dit een interessante publicatie, dan kan u die waardering tonen met een ‘like’ of delen binnen uw eigen netwerk of vriendenkring. Zoals steeds kan u reageren in de comments of in contact treden per mail.