Vier kleine stapjes richting een nieuw 'harmonisch multipolair evenwicht'

In deze publicatie bekijken we de meest opvallende verklaringen die door de BRICS-landen op papier werden gezet.

Ruim 50 landen stuurden een delegatie en 36 landen werden diplomatiek vertegenwoordigd door 22 staatshoofden en regeringsleiders in Kazan.

Hoewel er geen wereldschokkende beslissingen werden medegedeeld, zal in de toekomst naar deze conferentie worden verwezen, net zoals wij vandaag op Westfalen, Yalta, Bretton Woods, Bagdad of Camp David terug kijken.

1. Geen nieuwe munt, geen BRICS-handelsmunt

Daarmee wordt bevestigd waar de BRICS-top in Johannesburg (2023) reeds op aanstuurde. Geen eigen handelsmunt, maar wel de uitbouw van een juridisch kader waarbinnen onderlinge handel kan worden vereenvoudigd, uitgebreid en verricht in eigen bestaande munten. En het moet gezegd… daar zijn de 5 BRICS-leden tot dusver redelijk in geslaagd, de cijfers,

• In 2023 verrichtte China 53% van alle importen en exporten in de eigen munt, de Renminbi.

• Ruim 90% van de onderlinge handel tussen China en Rusland in 2023, werd door beide partijen of in Yuan of in Roebel verricht.

• Niet alleen de BRICS, maar ook 80 andere landen engageerden zich om maximaal handel te drijven in eigen munten. Geen gratuite politieke verklaringen, maar wel verordend in officiële beleidsnota’s van 80 snel ontwikkelende landen.

“Currency optionality is now a matter of economic and national security.
No country wants the constant threat of dollar sanctions.”

- Kathleen Tyson, Oct. 30th 2024

Zowat ieder land in Zuidoost-Azië volgt de richtlijn op. We zien recent al die Aziatische landen rigoureus naar eigen munten grijpen ten nadele van de Dollar, Pond, Yen en Euro. Ze doen dat niet onder dwang, zonder gemeenschappelijke handelsmunt en zonder lid te zijn van BRICS. Waarom doen ze dat? Omdat ze er wel bij varen.

Er komt dus niet meteen een eenheidsmunt, geen handelsmunt, BRICS-munt, geen goudstandaard, evenmin aangevuld met hard of soft commodities, voorlopig geen gedoe met crypto of CBDC’s, maar wel het gebruik van elkaars aloude vertrouwde nationale munten met bestaande interne betalingssystemen.

Er komt voorlopig evenmin een nieuw overkoepelend BRICS-betaalsysteem. De focus ligt op de onderlinge integratie van bestaande nationale betaalsystemen. Zo wordt het voor die 80 landen eenvoudiger om onderling buitenlandse betalingen uit te voeren in elkaars munten.

Het opzetten van een nieuwe collectieve handelsmunt is niet evident. Zo’n munt mag dan wel onvoorstelbare voordelen bieden, het vergt een verregaande integratie en transparantie.

De gebeurtenissen van afgelopen week in Washington, niet in Kazan maar in Washington, illustreren hoe gevoelig zo’n ‘collectieve handelsmunt door centrale banken’ ligt. Tijdens de ‘IMF-WereldBank meeting’ van 20 t.e.m. 26 oktober in Washington, wilde de BIS zo’n CBDC door de nek van haar centrale banken splitsen. Een geïntegreerd betaalsysteem voor nationale munten, beheerd door de BIS. De aanwezige landen en centrale bankiers bedankten voor het aanbod. Ook die handelsmunt komt er voorlopig niet. Niet in Washington. En evenmin in Kazan.

Eveneens in Washington werd bij monde van BIS-baas, Agustin Carstens, gemeld dat de BIS de stekker uit ‘Project mBridge’ trekt. mBrigde mag niet worden verward met ‘BRICS Bridge’ waarvan sprake tijdens de persconferenties in Kazan.

Noot : Project mBridge is een gedecentraliseerd grensoverschrijdend platform ontwikkeld door China, Thailand, Hong Kong en de Verenigde Arabische Emiraten, voor betalingen in vreemde valuta onder de vorm van Central Bank Digital Currency, ondersteund door de Bank of International Settlements.

"The BIS is leaving that project not because it was a failure or not because of political considerations but mostly because we have been involved for four years, and it is at a level where the partners can carry it on by themselves. At the same time I have to say that mBridge is not mature enough to start operating. So many, many years need to happen."

- A. Carstens, Madrid, 31 oktober 2024

De BIS, de centraalste bank der centrale banken die (bijna) alle centrale banken overkoepelt, superviseert project mBridge en meldde in juni van dit jaar nog dat, “mBridge de embryonale status van een werkbaar en levensvatbaar product heeft bereikt.”

De timing is veelzeggend. Uitgerekend nu trekt de BIS de stekker uit project mBridge. Zowel de BRICS+ als de westerse centrale banken schijnen voorlopig de idee van Central Bank Digital Currencies niet genegen te zijn en schuiven het voor zich uit.

2. Er komt wel een BRICS CLEAR

Euroclear, gevestigd in Brussel, confisqueerde dit jaar ruim $300 miljard aan Russische deviezen. Dat is een hoop geld. De opbrengsten van die $300 miljard werden aan Kiev geschonken. Moskou wil dat soort aderlatingen in de toekomst vermijden. En niet alleen Moskou. Alle andere landen in de Global South huiveren bij de idee door Washington te worden geviseerd, uitgesloten en beroofd.

Met BRICS CLEAR willen de BRICS-landen zich loswrikken uit de Trans-Atlantische wurggreep, uit de greep van het duopoli waarmee Euroclear en Clearstream vandaag de internationale handel in effecten, obligaties of activa van alle aard verwerken.

66. We acknowledge the importance of exploring the feasibility of connecting BRICS countries’ financial markets infrastructure. We agree to discuss and study the feasibility of establishment of an independent cross-border settlement and depositary infrastructure, BRICS Clear, an initiative to complement the existing financial market infrastructure, as well as BRICS independent reinsurance capacity, including BRICS (Re)Insurance Company, with participation on a voluntary basis.

- XVI BRICS Summit Kazan Declaration, Strengthening Multilateralism for just Global Development and Security, Kazan Russia, 23 October 2024, Pag. 18.

Samen hebben Clearstream en Euroclear zo’n $50.000 miljard aan activa in bewaring bij hun ‘depotinstellingen’. BRICS neemt zich voor de activa van haar leden en partners onder te brengen in een eigen ‘clearing house’ buiten het bereik van de Trans-Atlantische almacht van Euroclear en Clearstream.

Tussen droom en daad staan wettelijke onzekerheden in de weg en juridische bezwaren. Want waar moet die nieuwe Brics Clear worden ondergebracht? In welk wettelijk kader? Welke jurisdictie of rechtsmacht? Concreet : welke rechter is bevoegd in welk internationaal privaatrecht? En waar zal die instelling gevestigd zijn? In Moskou, waartegen 14.000 sancties van kracht zijn? In Peking, dat reeds zoveel macht uitoefent, zowel internationaal als binnen de BRICS+? In New Dehli, een diafaan wespennest van opportunisme en wispelturigheid?

Een eerste stap richting een eigen ‘BricsClear’ is het opzetten van een eigen ‘Central Securities Depository’ (CSD). Dat is een centrale bewaarinstelling waarmee effecten van verschillende binnenlandse markten, in verschillende valutazones, internationaal kunnen worden verhandeld. Opvallend… de termen ‘CSD’ of ‘ICSD’ komen niet voor in het officiële BRICS-comminiquée, de ‘Kazan Declaration’ van 23 oktober 2024.

Hoe urgent en cruciaal de ‘de-dollarisatie’ van de wereldhandel ook mag zijn voor de BRICS-landen en de ‘Global South’, de $23.000 miljard aan dollar-gedenomineerde wereldhandel is haast onbeduidend in een dollar-oceaan van derivaten, obligaties, securities, geldstromen en transacties. Hieronder een overzicht van de totale dollar trade in 2023.

Het mag duidelijk zijn dat Rusland en China niet van plan zijn de liquiditeiten aan te bieden waarmee de financiële wereld de obligatiehandel, valuta-handel of aandelenhandel voortaan in Roebels of Yuans zou verrichten. Neen, dat is een brug te ver. De (B)RICS willen zich in de eerste plaats immuniseren tegen het machtsmisbruik door westerse sancties, strafmaatregelen, embargo’s, uitsluiting, diefstal en chantage.

Het oprichten van een eigen BRICS Clear (incl een CSD en ICSD) als alternatief voor Euroclear en Clearstream, is de fundering of de eerste steenlegging voor die nieuwe financiële bovenbouw. Daarmee wil de BRICS greep krijgen op de mercantiele wereld. Het heeft de bescheiden ambitie ieder jaar nog eens zo’n $11.500 miljard aan wereldhandel naar zich toetrekken, weg van de dollar.

3. Een centrale BRICS handelsbeurs voor graan

Het opzetten van eigen graanbeurzen in BRICS-landen China, Rusland, Indië, Brazilië, Zuid-Afrika en in partnerlanden Kazachstan, Thailand, Turkije en Vietnam zou wel degelijk tot een prijsstabiliteit kunnen leiden waar de lokale bevolking en kleine producenten wel bij varen.

73. We agree that resilience of supply chains and unimpeded trade in agriculture along with domestic production are crucial for ensuring food security and livelihoods, especially for low-income or resource-poor farmers, as well as for net food importing developing countries. We recognise efforts to support smallholder farmers as an important part of national agriculture system (…) We reaffirm the need to develop a fair agricultural trading system and implement resilient and sustainable agriculture. We commit to minimize disruptions and promote rules-based trade in agriculture and fertilizers with the view to ensure a continuous flow of food and essential inputs for agricultural production which should be exempted from undue restrictive economic measures, inconsistent with WTO rules, including those affecting producers and exporters of agricultural products as well as business services with regard to international shipments. In this regard, we welcome the initiative of the Russian side to establish a grain (commodities) trading platform within BRICS (the BRICS Grain Exchange) and to subsequently develop it including expanding it to other agricultural sectors.

- XVI BRICS Summit Kazan Declaration, Strengthening Multilateralism for just Global Development and Security, Kazan Russia, 23 October 2024, pag. 19

Het onderbrengen van de graan-exporten in eigen graanbeurzen (exchanges), versterkt niet alleen de nationale munten, het is een voorbode van wat mogelijk is voor zowat alle andere soft commodities en… waarom ook niet op termijn ; hard commodities.
In het bijzonder olie, aardgas, goud. Of ertsen? Steenkool, uranium, fosfaten?

Het opzetten van eigen exchanges of handelsbeurzen is een meer organische en ook diplomatische methode om macht te verwerven over prijs en verkoopvolumes op de wereldmarkt. Die pragmatische aanpak staat in schril contrast met de botte bijl die Maleisië voorstelde. Maleisië roept al geruime tijd op tot de oprichting van een kartel voor soft en hard commodities. Een kartel zoals OPEC, maar dan niet voor olie, maar wel voor graan, palmolie, katoen, rijst, hardhout, mais, etc… en waarom niet op termijn voor kobalt, goud, zink, koper, gas, olie, nikkel, zilver, etc…?

Het oprichten van lokale handelsbeurzen waar wordt verhandeld in nationale munten, lijkt de meest evidente en laagdrempelige stap naar meer zeggenschap over eigen grondstoffen, export-beleid, wisselkoersen en deviezen.

4. Opvallende nieuwe partners

Er werden geen nieuwe leden toegevoegd. Voorlopig blijft de kern van BRICS-landen beperkt tot 9 leden. Het Argentinië van Xavier Milei - van oudsher een US-georiënteerd en oligarchisch bolwerk, is volstrekt incompatibel met de ambities van de BRICS+. En ook Saudi Arabië twijfelt nu plots. Een volwaardige Saudische toetreding tot BRICS zou een radicale breuk met Washington inhouden, waardoor de Amerikaanse garantie om ‘niet te worden ge-regime-changed’ komt te vervallen. En exact die zekerheid was voor het ‘Huis van Saud’ altijd al de voorwaarde om zich onvoorwaardelijk in te schrijven in de ondergeschikte rol waarin de ‘Petro-dollar’ de Saudi’s duwt sinds 1974.

4.1. Cuba

Pal in de onderbuik van Washington, voor de Amerikaanse kust, bevindt zich onbeweeglijk en onzinkbaar vliegdekschip : Cuba. Het Cubaanse partnerschap druist onverbiddelijk in tegen de Monroe-doctrine, die stelt dat de U.S. geen vreemde mogendheden duldt in haar hemisfeer, in haar Caraïben, in haar Centraal-Amerika, in haar eigenste Zuid-Amerika.

Het belang van de-dollarisatie hoeft aan de Cubanen niet te worden uitgelegd. Het land wordt sedert 1960 klem gereden door internationale sancties en embargo’s, opgelegd door Washington. Na 65 jaren van uitsluiting laat de Cubaanse bevolking zich wat graag rehabiliteren en opnemen in een nieuwe harmonische multipolaire wereldgemeenschap van oude en nieuwe vrienden.

4.2. Turkije

In Ankara moet het inmiddels duidelijk zijn dat de toetreding tot de EU er nooit zal komen. Enigszins begrijpelijk omdat de Turkse economie niet meteen voldoet aan de basisvoorwaarden voor EU-toetreding. En dus kijkt Turkije niet langer westwaarts, maar opent het zich voor integratie met de BRICS+ en is daarmee meteen het meest prominente nieuwe partnerland. Temeer omdat Turkije tegelijk ook lid is van de SCO (Shanghai Cooperation Organization) dat in tegenstelling tot de BRICS wel veiligheidsverdragen sluit en militaire integratie versterkt.

Hoe Turks BRICS-partnerschap rijmt met NATO-lidmaatschap, is nog af te wachten. Turkije - opportunistisch zoals altijd, koopt Russische luchtafweer systemen, levert brandstoffen aan Israel, oorlogswapens aan Kiev en verzet zich expliciet tegen de Israëlische slachting die plaats vindt onder de Palestijnse burgerbevolking. Het is lid van de WTO maar heeft tegelijk lak aan importheffingen en hanteert eigengereide handelspraktijken.

Istanboel is een knooppunt waar werelden samen komen. Het ligt aan de rand van Europa, Azië, het Midden-Oosten, de Middellandse Zee, de Islam, Afrika en Eurazië.

De Bosporus, de zee-engte die de Zwarte Zee verbindt met de Middellandse Zee, die strategische waterweg komt met het Turkse partnerschap nu in handen van de BRICS. Het verzekert de export vanuit Rusland’s belangrijkste havenstad Novorossisk, 100km ten oosten van de Krim.

4.3. Vietnam

Als lid van de SCO, ASEAN en met 100 miljoen inwoners en een economische groei van gemiddeld 7% per jaar verdubbelt de Vietnamese economie om de 10 jaar. Het Vietnamese GDP is nu nog net kleiner dan het Belgische GDP. Aan dit tempo is de Vietnamese economie binnen enkele jaren ook groter dan het Nederlandse Binnenlands Product. Vietnam is een Aziatische tijger en nu reeds een wereldspeler in de export van rijst, koffie, groeten, fruit, hout en visserijproducten.

Vietnam trekt nu meer buitenlandse investeringen aan dan China. Zelfs Chinese ondernemers investeerden de voorbije 2 jaren meer in Vietnam dan in eigen land.

4.4. Algerije en Nigeria

De Nigeriaanse bevolking groeit sneller dan de gehele Europese bevolking. Ja, u leest het goed… er worden iedere dag meer Nigerianen dan Europeanen geboren.

Sedert de totale vernietiging van Libië is Nigeria de grootste olieproducent en olie-exporteur van Afrika. Zowel Algerije als Nigeria (en ook Libië) zijn lid van OPEC. BRICS+ exporteert nu reeds meer olie dan OPEC en met de toetreding van Algerije, Nigeria en Kazakhstan wordt die positie alleen maar versterkt.

Frankrijk is traditioneel de grootste afnemer van Algerijns gas. Spanje ontvangt aanzienlijke hoeveelheden gas via pijpleidingen en LNG. Ook voor Italië is Algerije de voornaamste leverancier van aardgas.

4.5. Maleisië en Indonesië

De Straat van Malakka is de flessenhals waardoor 25% van de maritieme wereldhandel zich wringt. Het wordt nu in het noorden afgezoomd door Maleisië en aan de zuidzijde door Indonesië. Beide BRICS-partnerlanden.

80% van alle fossiele brandstoffen die China importeert, varen oostwaarts doorheen de Straat van Malakka. Het verleden leert ons hoe kwetsbaar landen zijn wanneer ze worden afgesloten van fossiele brandstoffen. (a.) Japan in de jaren ‘30, (b.) Cuba in de jaren ‘60, (c.) de U.S.A in de jaren ‘70 en ‘80, West-Europa sinds 2022.

Dat heeft men in Moskou en Peking goed begrepen en dus wil men vermijden dat de Amerikaanse Navy vrije toegang behoudt op dit maritiem knooppunt.

Afsluitend

Ook deze 16e BRICS-conferentie zullen we onthouden voor het totale gebrek aan vuurwerk en spektakel.

Het is niet alle dagen feest. Argentinië doet niet mee en Saudi Arabië lijkt af te haken. Mexico blijft nog even een buurland van de V.S. en ook de Filipijnen blijft in de eerste plaats een Amerikaanse marinebasis. Brazilië stelt een veto tegen Venezuela en de handelsmunt komt er niet. Voorlopig worden ook de goudvoorraden nog niet in de strijd geworpen.

Hoewel… er doet zich een schijnbare reactievertraging voor. In Kazan werden stappen gezet die bepalend zullen blijken. Binnen 20 jaar kijken trage academici terug op deze top en stellen dan vast hoe de Global South zich heeft weten te immuniseren tegen vernietigende westerse sancties, hoe de dollar een high-tech bewapeningssysteem is gebleken, maar in realiteit na 2024 uit het arsenaal werd geschrapt. Want oorlog voeren kost geld. En economische oorlogsvoering, nog veel meer, zeker wanneer men niet langer vrije toegang heeft tot energie en grondstoffen.

Zowel Kees, Simon, Tom en Alasdair kwamen los van elkaar tot dezelfde conclusie,

”we zien vandaag een nieuw blok ontstaan,
dat door de heersende macht niet langer kan worden onderdrukt.”

Vindt u dit een interessante publicatie, dan kan u die waardering tonen met een ‘like’ of door te delen op social media, binnen uw eigen netwerk of vriendenkring. Reageren kan zoals steeds in de comments.