Samenloop der Tijden: Toeval en Timing

Terwijl we onze ogen richten op een vliegtuig crash net buiten Moskou, glijdt onze aandacht weg van een wereldtreffen in Johannesburg.

Zolang de lichamen niet geborgen en geïdentificeerd zijn, duidt alleen de passagierslijst op het mogelijk overlijden van Wagnerbaas Jevgeni Prigozjin. De omgeving en familie van de huurlingenleider hullen zich in stilzwijgen. Zijn overlijden is zeer waarschijnlijk, maar voorlopig nog niet formeel bevestigd bij gebrek aan forensische evidentie.

Jaren geleden legde Vladimir Putin een openhartig interview af met een vooraanstaande Russische journalist. Toen de president gevraagd werd of hij in staat is tot vergeving, antwoordde hij, “Jazeker. Ik ben vergevingsgezind, maar niet wanneer het over verraad gaat.”

De geënsceneerde of verijdelde staatsgreep van exact twee maanden geleden, blijft gehuld in mysterie. Toen rukte Jevgeni Prigozjin uit onvrede met de militaire leiding in het Kremlin op naar Moskou. Een louter mediatieke en symbolische verzetsactie, omdat de enkele duizenden Wagner-soldaten nooit een partij waren voor het Russische leger en omdat Prigozjin niet over de ‘approval rating’ beschikt waarmee Putin nu al 23 jaar lang vlotjes verkozen wordt. Want laat ons eerlijk zijn… de Russische leider kan op zoveel bijval onder de bevolking rekenen, dat hij zich tot op heden nog niet heeft moeten verlaten op verkiezingsfraude om herverkozen te worden.

Of Vladimir Putin de muiterij als hoogverraad aanziet, dan wel of dit een geënsceneerd en mediatiek afleidingsmanoeuvre was, ook dat is voor buitenstaanders vandaag volstrekt onduidelijk.

Was de optocht naar Moskou eind juni wel degelijk een wanhoopsdaad, dan illustreert dit hoe geïsoleerd Jevgeni Prigozjin was geraakt, naarmate de rol van zijn Wagner-troepen in de frontlinies was uitgespeeld. Zijn mannen verrichtten al die tijd het vuilste werk, in de voorste gelederen, waar de slachtoffers vallen. Dan is het handig dat die slachtoffers geen officiële Russische militairen zijn, maar wel anonieme huurlingen. Die schaduwcomponenten krijgen geen staatsbegrafenis en hun doodskisten komen niet terug naar moedertje Rusland, ze worden niet gehuld in de nationale driekleur en krijgen geen drie saluutschoten. Prigozjin leverde onbekende soldaten.

Met de ‘mission accomplished’ en de ontzetting van Bachmut, leek de cruciale rol van de Wagner-milities plots uitgespeeld. Bij gebrek aan relevantie en politiek gewicht sloeg Prigozjin plots wild om zich heen. De theatrale scheldtirades aan het adres van defensie-minister Sergei Shoigu en stafchef Valeri Gerasimov genoten veel bijklank in onze westerse pers omdat het duidde op de verdeeldheid binnen de Russische militaire staf. Hoewel totaal overtrokken is er wel degelijk sprake van verdeeldheid. De kampen zijn duidelijk. De hardliners vragen nu al 500 dagen om kordater in te grijpen en de fluwelen handschoenen in te ruilen voor een ijzeren vuist die korte metten maakt met een tegenstander die de catastrofale verliezen in alle gelederen niet kan opvullen. Daar tegenover staan president Putin en zijn entourage, die de Oekraïense infrastructuren en nutsvoorzieningen maximaal intact wil houden. Moskou heeft er overigens geen baat bij wanneer Kiev even onleefbaar en onbestuurbaar zou zijn als het Tripoli, het Damascus of het Baghdad van vandaag.

Over die nutsvoorzieningen… De Russische luchtmacht beschikt over zo’n 1000-tal strategische bommenwerpers en gevechtsvliegtuigen. Vanop militaire basissen net over de Russisch-Oekraïense grens kunnen ‘sorties’ worden uitgevoerd waarmee in minder dan 48 uur het dagelijkse leven in heel Oekraïne wordt stil gelegd. Zoals de US Air Force dat deed in Bagdad of Belgrado. Daarmee zou Kiev in een kwestie van dagen tot een onvoorwaardelijke overgave worden gedwongen. Maar zo’n strategie heeft een heikele keerzijde. Worden Russische transformator-huizen (daterend uit de sovjettijd) in puin gelegd, dan kan Kiev deze plots ombouwen naar westerse standaarden en verliest Moskou daar een thuisvoordeel.

Hetzelfde geldt voor de spoorwegverbindingen. Waarom weigert Moskou in deze oorlogssituatie het Oekraïense spoornet op te blazen? Om dezelfde reden. Het Europese spoornet heeft een spoorbreedte van 1435mm terwijl de Russische standaard 1520mm bedraagt. Zijn de laatste sovjet-Russische locomotieven vernield en moeten sporen hersteld, dan is de weg vrij om het Oekraïense spoornet gefaseerd te converteren naar Europese standaarden. En dat wil Moskou ten allen prijze vermijden.

Dit grensconflict of deze NATO-proxy-oorlog stelt de oordeelkunde van Moskou, het Kremlin en haar veiligheidsraad duidelijk op de proef. Het is een delicate evenwichtsoefening. Ze zitten totaal gewrongen tussen wenselijkheid en haalbaarheid.

Die tweespalt en twijfel heerst niet op dat andere front. De proxy-oorlog die macro-economen de  ‘wereldhandel’ noemen. Geen woord daarover in onze media. Geen woord over de BRICS-meeting. Want ja, sedert dinsdag 22 augustus zijn de 5 BRICS-landen in conclaaf in Johannesburg voor een wereldtop waar de stichtende landen (Brazilië, Rusland, Indië, China en Zuid-Afrika) de lijnen uitzetten voor een nieuwe economische wereldorde. In de rij staan kwispelende groeilanden - ruim 40 in totaal, die maar wat graag willen aansluiten en ook hun groei-economieën willen aankoppelen aan de nieuwe zijderoute. Of de langverwachte nieuwe internationale handelsmunt in Johannesburg zal worden aangekondigd is irrelevant. Het is duidelijk dat die er komt en hoe die gedekt zal zijn. Door goud en door een korf van essentiële grondstoffen. De alleenheerschappij van de dollar is tanende en de BRICS-NDB-SCO-CIS-BRI alliantie heeft geen haast. Vorig jaar verrichtten de 5 BRICS-landen minder dan 28% van al hun internationale handel in dollars. En dat aandeel dreigt nu snel verder af te nemen. Ook voor de 40 aspirant-leden verdwijnt met de dag de noodzaak om dollars aan te kopen, louter om transacties op de wereldmarkt te verrichten. Het westen is niet uitgenodigd, is niet vertegenwoordigd en zit niet aan tafel.

Wie de live-feed uit Johannesburg volgt, wie naar het discours luistert van de wereldleiders aldaar, die stelt zich terecht vragen bij de radiostilte hierover in het westen. Deze top heeft de historische resonantie van een Yalta, Teheran of Potsdam. En toch… onze oude media-kanalen reppen met geen woord over de historische gebeurtenis die zich afspeelt in ons eigen heden.

Dat is waarlijk bizar. Het is alsof de OPEC-meeting van 14 september 1960 zou zijn doodgezwegen. Op die dag in Baghdad beslisten de stichtende leden Iran, Irak, Koeweit, Saudi Arabië en Venezuela dat zij voortaan zélf zouden beslissen hoeveel aardolie ze produceerden en aan welke prijs. Een aardverschuiving die de wereld 60 jaar geleden schokte, de beurzen nerveus maakte en de wereldhandel definitief in een andere plooi legde. Exact datzelfde gebeurt vandaag in Johannesburg.

De ‘groene technologie’ die China exporteert naar de wereld onder vorm van batterijen, elektromotoren, magneten of zonnepanelen,… dat handelsvolume is inmiddels groter dan het zakencijfer van alle OPEC-landen samen.

En net zoals in 1960 een cartel werd opgericht voor petroleum - het economisch levensbloed van onze economie, zo wordt in Johannesburg vandaag een cartel opgericht voor alle andere essentiële grondstoffen. Denk aan ertsen, graan, minerale meststoffen, edelmetalen, steenkool en alle zeldzame aardmetalen waarmee wij in het westen onze energie-reconversie willen uitbouwen. En net zoals in Baghdad 1960, zit ook ditmaal het westen niet aan tafel.

Het neergestorte vliegtuig met Prigozjin aan boord, dit Gefundenes Fressen van de meest synthetische aard, beheerst nu alle media. Oude media die hiermee nu al helemaal geen aandacht meer schenkt aan het historisch scharniermoment dat zich voltrekt in Johannesburg.

Daarom is de timing van dit ‘vliegtuigongeluk’ zo merkwaardig. Dé ‘usual suspect’ par excellence, die dekselse Vladimir Putin, had voor zichzelf én voor zijn BRICS-partners geen slechter media-moment kunnen uitkiezen voor de liquidatie van een schertsfiguur wiens vervaldatum lang geleden reeds op de verpakking te lezen stond.

Reageren kan zoals steeds in de comments onderaan de substackpagina van deze publicatie.