Inmaken en ingemaakt worden

Weck Glaswerk GmbH legt de boeken neer. Hiermee gaat meer dan alleen een iconisch product en een ‘household name’ verloren.

De bedrijfsnaam is zo ingeburgerd geraakt, dat ‘wecken’ synoniem staat voor het inmaken, opleggen en bewaren van groenten en fruit. Wecken doen wij in West-Europa al 123 jaar met de glazen bokalen van Weck Glaswerk. Zulke naambekendheid is slechts weinig producenten gegeven. Denk aan Bic, Xerox, Post-it of Gilette.

Tijdens de corona-periode en de lockdowns had het bedrijf nog een sterke stijging in vraag en verkoop gekend. Opgesloten in hun huizen, plooiden de mensen zich terug op oude tradities, verloren kennis en artisanale activiteiten. Het bier brouwen, kaas maken, weer zelf brood bakken en ook het inmaken van de zomergroenten uit eigen tuin hoorden daarbij. Die trend is inmiddels overgewaaid. We zijn weer van negen tot vijf aan het werk en de puurheid en zuiverheid die tijdens het opgelegde isolement soelaas bracht, daar is nu even geen tijd meer voor. De vraag naar attributen als weck-potten is inmiddels voelbaar terug gelopen, terwijl de productiekosten fors stegen.

Het bedrijf werkt door onder curatele en telt 375 werknemers. 115 bedienden in Zuid-Baden en 260 arbeiders in de glasfabriek in Bonn. "Door de prijsstijgingen van aardgas als energiebron zijn er de afgelopen maanden aanzienlijke kosten geweest," zegt Managing Director Eberhard Hackelsberger in een verklaring. "Glasproductie is energie-intensief en de gebruikte smeltovens kunnen niet zomaar worden uitgeschakeld zonder ze onherstelbaar te beschadigen.”

Een glasoven kan je niet stilleggen. Die moet 24/7 op temperatuur gehouden worden. Wordt die stilgelegd, dan gaat de glasoven verloren, dan moet die worden afgebroken. Om terug op te starten moet dan een nieuwe oven gebouwd worden en opgestart.

Met steenkoolprijzen en gasprijzen die in Duitsland door het dak gingen en blijven gaan en zullen blijven gaan, is het voor de firma Weck Glaswerk GmbH niet meer te rechtvaardigen om de ovens in werking te houden. Ook het Duitse minimumloon deed zijn duit in het zakje. In oktober vorig jaar werd dat minimumloon in één keer met 50% opgetrokken. Daarnaast is glas is ook relatief duur in transport. Transportprijzen die de afgelopen 24 maanden zowat zijn verdubbeld. En omdat glas breekbaar is, laat het zich alleen met de nodige voorzichtigheid transporteren. Een glasproducent rekent zo’n 20% aan schadeverliezen in. Verliezen in productie en transport die onverzekerbaar zijn. De torenhoge polissen wegen niet op tegen de reële verliespost die onderdeel is van de operationele kosten.

Amerikaans, Australisch of Qatarees LNG (Liquified Natural Gas) kost de Duitse economie 3 tot 5x meer per Mbtu dan Russisch gas via een pijplijn. Russisch gas is ook rijker en biedt een hogere energiedensiteit per kubieke meter.

Als u wil weten hoe beroerd, ja hoe catastrofaal de Duitse maak-economie eraan toe is… bedenk dan dat men in Duitsland zelfs geen glasfabriek meer kan open houden. Hetzelfde geldt overigens voor andere energie-intensieve industrieën, zoals ceramiek- en steenbakkerijen, de chemie, metallurgie of de kunststoffen-industrie, etc. "De Duitse economie bevindt zich nu in een zeer kritieke fase omdat de toekomst van de energievoorziening onzekerder is dan ooit", zo meldde Stefan Kooths in januari van dit jaar. Stefan Kooths is vicevoorzitter en onderzoeksdirecteur aan het Institut für Weltwirtschaft (IfW) in Kiel. Structurele energietekorten dreigen volgens recente cijfers de Duitse petrochemie in 2023 met minstens 8,5% te doen krimpen. Een schrikbarend cijfer dat onvermijdelijk een afbraak van het industriële landschap inhoudt.

Prijzen van ‘glasplaten’ in de bouw (de typische glasramen, dubbel glas, gehard, gelaagd,…) stegen het afgelopen anderhalf jaar met ruim 50%. Bouwondernemers en ramenzetters zijn niet in staat de volledige meerkost van eerder gemaakte offertes door te rekenen. In dit land gaan momenteel gemiddeld 6 bouwondernemingen per dag failliet. Ook hier hakt de geroemde loonindexering van 11% er stevig in. Voeg daar hogere transportkosten aan toe en tot slot ook de explosieve stijging van alle grondstoffen en bouwmaterialen. En terwijl lopende werven worden afgewerkt aan hogere prijzen en lagere marges, vullen de orderboekjes zich nauwelijks nog aan.

De pijnlijke symboliek van de weckpot

De weckpot is haast het symbool van de voorzienige prepper. Van wie zich voorbereid op een harde winter, op hardere tijden. Zoals onze grootouders dat iedere herfst deden overigens. Want deden ze dat niet, dan was er tijdens de winter geen eten in huis. Supermarkten, conserven en industriële droge voeding zijn na-oorlogse uitvindingen.

We stevenen af op een tijdsgewricht en wereld waarin uitgerekend de weckpot zijn revival dreigde te gaan maken. En uitgerekend nu verdwijnt die iconische producent van de markt.

Is dat zo? Stevenen we af op een wereld die weer wat meer gaat lijken op de wereld van onze grootouders? Bedenk even met hoeveel - of liever hoe weinig, energie onze grootouders het rooiden. Bekijk het verschil hieronder,

Niet dat we in een rotvaart terugkeren naar de energievolumes van 1960, maar het wordt met de dag duidelijker dat vooral ruwe olie een neerwaartse trend heeft ingezet. We zijn aan de rechterzijde van de Hubbert-curve aanbeland, waarbij een onvermijdbaar verval is ingezet, ingegeven door een geologische wetmatigheid. Een dalende mondiale olieproductie die iedere dag verder afneemt. Eerst traag en haast onmerkbaar, maar een trendlijn die iedere dag opnieuw wat steiler wordt dan de dag voordien.

Voor wie dit een onnozele vorm van malthusianisme vindt, die wordt aangeraden om productietrendlijnen sinds 2019 te bekijken. Het lijkt er steeds meer op dat de mondiale productie van conventionele olie in het najaar van 2019 haar piek heeft bereikt. Enigszins gecamoufleerd door een instortende vraag door Corona, bleef dit nagenoeg onopgemerkt. En ook de welgekozen productiereducties die de OPEC-landen zichzelf oplegden, verhullen tot op vandaag de ware stand van zaken.

Het was wellicht naïef te denken dat de supply breach die Corona heeft veroorzaakt in 2020-2022, het einde van de gemondialiseerde wereldhandel zou inluiden. Hoewel… alles wees daarop. Plots werd onze kwetsbare positie duidelijk. Nl, hoe afhankelijk we zijn geworden van allerhande noodzakelijke producten die louter nog in China worden geproduceerd en hoe het ondoorgrondelijke Corona-beleid van Peking onze supply chain verstoorde en voor schaarste had gezorgd. Het was wellicht naïef te denken dat daarmee heel wat productieketens zouden worden gerelokaliseerd in de Europese Unie. Alles leek daarop te wijzen. Tot wanneer…

… tot wanneer de Europese Unie haar belangrijkste en meest betrouwbare energietoeleverancier aan de deur zette.

Het produceren van al die goederen in China, gebeurt bij gratie van slechts twee parameters. De arbitraire en marginale (1.) loonkost in het vervaardigingsproces en de marginaal lage kost voor (2.) bunkerfuel waarmee die afgewerkte producten vanuit China worden verscheept naar onze havens. Ofwel… hoe stijgende energiekosten een zegen leek te gaan worden voor de Europese maakindustrie. Want wordt energie - en dus ook bunkerfuel, duurder, dan wegen de lagere Chinese lonen niet langer op tegen de hoge transportkosten per vrachtschip.

Schaarsere en duurdere energiebronnen dreigen de gemondialiseerde wereldhandel traag maar zeker tot stilstand te zullen brengen de komende jaren. Naarmate de levenstandaard en de loonkost van de middenklasse in lage loonlanden stijgt, daalt hun concurrentiekracht. De enige component die dan nog doorweegt is ‘energie’. De energie om in Azië al onze geïmporteerde artikelen marginaal goedkoper te produceren dan hier. De energie om al die goederen goedkoop te transporteren over nieuwe transcontinentale treinverbindingen en over bestaande zeevaartroutes.

Zo’n tiental jaar geleden schreef de Canadese econoom Jeff Rubin hierover het voortreffelijke boek, “why your world is about to become a whole lot smaller” De these stamt uit 2009 en is al even eenvoudig als actueel. Naarmate energie en brandstoffen meer geld zullen kosten, zal afstand weer dé doorslaggevende parameter worden. Jeff Rubin argumenteerde dat hogere energiekosten ( = transportkosten) de industrie die wij naar China lokaliseerden, terug naar Europa en de V.S. brengen. Louter vanwege stijgende transportkosten.

De these van Jeff Rubin klopt. Ware het niet dat hij niet kon voorzien in welke mate Europa door Washington verleid zou worden tot een economische zelfmoord. Rubin kon in 2009 niet voorzien dat Russisch gas en de Russische ruwe olie niet langer aan marktconforme prijzen onze kant op zou stromen… erger nog, datzelfde aardgas, diezelfde diesel en ruwe olie vloeit nu voor een prikje en aan stevige kortingen oostwaarts, naar de energieverslindende en carbon-spuwende groei-economieën van Indie en China.

Het resultaat laat zich voelen. We kunnen in west-europa vandaag zelfs geen glas meer blazen. Een relatief eenvoudig en low-tech product met relatief weinig toegevoegde waarde. Ja, zelfs het productieareaal en de know-how voor essentiële basisproducten als ceramiek en glaswerk dreigt hiermee voorgoed verloren te gaan.

Steeds meer Duitse familiebedrijven werken heel concrete plannen uit om het land te verlaten en hun productiebedrijf elders weer leven in te blazen. Die trend en die voornemens worden bevestigd door Siegfried Russwurm, voorzitter van de Duitse Industrie Federatie (BDI). Duits minister van Economie, Robert Habeck verkeert nog steeds in de ontkenningsfase. “Duitsland is en blijft zeer aantrekkelijk voor nieuwe en bestaande bedrijven”, meldde hij afgelopen dinsdag op de Industrie Conferentie die de BDI deze week organiseert in Berlijn. Het is hem wellicht ontgaan dat terwijl de wereldeconomie in Q1/23 met 2,7% groeide, de Duitse economie in diezelfde periode met 0,3% kromp.

Naast de kardinale positie die energiekost tot nog toe innam en zal blijven innemen in de wereldhandel, ontvouwt zich een tweede echelon van sturende parameters en nieuwe krijtlijnen. Steeds uitdrukkelijk krijgen technologie, patentprotectie, proliferatie, energiezekerheid, nationale veiligheid en de toegang tot grondstoffen een meer vooraanstaande rol in een economie die steeds meer ge(geo)politiseerd raakt.

Het is pijnlijk om een icoon als Weck verloren te zien gaan. Wanneer onze wereld, zoals Rubin voorspelt, een heel pak kleiner wordt, wanneer we op een gegeven moment genoodzaakt zullen zijn om de dingen weer lokaal te produceren, in die nieuwe wereld, hebben we héél veel weckpotten nodig.