Het westen is in oorlog met Rusland, sinds kort ook met China en nu ook met zichzelf
In deze publicatie bekijken we hoe de handelsoorlog tussen Rusland en het westen zich nu op drie fronten afspeelt. Het westen is in oorlog : met Rusland, sinds kort met China en nu ook met zichzelf.
In deze publicatie :
Het spel wordt hard gespeeld.
Moskou bijt van zich af en dreigt nu voor het eerst zelf met economische tegenacties en vergeldingsmaatregelen. Het lijkt daar gedeeltelijk in te zullen slagen.
China verliest haar statuut van minzame handelspartner en wordt steeds uitdrukkelijker als tegenstander of belager gezien.
Of het nu een handelsoorlog is of een kletterend treffen op het slagveld… oorlog voeren kost veel energie en veel grondstoffen.
Het Russisch-Chinese blok bestaat uit slechts 2 landen, maar gezien hun aantrekkingskracht op het Globale zuiden, wordt dat blok steeds meer synoniem voor ‘de rest van de wereld’.
Na 10 jaren van westerse sancties tegen Rusland dreigt Moskou nu ook zelf sancties in te stellen. Het zegt bereid te zijn om de activa van westerse bedrijven en banken te confisqueren die zich willen terug trekken uit Rusland. Sinds 1 maart 2022 ontzeggen de EU, UK, de U.S.A. en Canada ruim 300 Russische banken de toegang tot SWIFT. Daarmee zijn betalingstransacties in dollar met Rusland omslachtig of onmogelijk.
SWIFT (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication) is de Amerikaanse berichtendienst waarmee internationale betalingen worden geregeld. Tot maart 2022 gebruikten zowat 300 banken de SWIFT-diensten om transacties vanuit of naar Rusland te verrichten. Daarmee was Rusland (na de V.S.) de grootste gebruiker van SWIFT. Inmiddels zijn we ruim 2 jaar verder.
Oorlogen zijn schermutselingen tussen bankiers
Tal van grote westerse banken hebben nog steeds filialen in Rusland, waar deze banken nog steeds goed zaken doen en ook vandaag mooie winsten boeken. En die banken zijn essentieel voor de Russische economie, voor het Kremlin en voor de roebel. Nederlandse, Cypriotische, Oostenrijkse en Duitse banken verschaffen Moskou de levensnoodzakelijke toegang tot vreemde deviezen en zorgen er tegelijk voor dat de handel in fossiele brandstoffen en grondstoffen niet stil valt. Het is een bizarre symbiose waarover men in Brussel, Londen of Washington liever niet praat, temeer omdat westerse regulatoren bij deze banken aandringen om hun aanwezigheid en activiteiten in Rusland volledig af te bouwen.
Als dat gebeurt, dan dreigt Moskou niet alleen om westerse assets aan te slaan… het heeft reeds getoond rechtszaken aan te spannen tegen westerse banken waarbij Russische rechtbanken overgaan tot een veroordeling en de in beslagname van westerse bankgebouwen in Rusland, het blokkeren van gelden en het bevriezen van rekeningen. Commerzbank, de Oostenrijkse Raffeizenbank, ING, Deutsche Bank en UniCredit Bank zijn slechts enkele van de geviseerde banken. Deze ingrepen slaan de ‘exit-strategie’ weg vanonder deze banken wanneer zij toch zouden beslissen Rusland te verlaten. Dat feestje gaat niet door zoals gepland.
De situatie verraadt hoezeer internationaal bankverkeer een essentieel onderdeel is van geopolitiek powerplay. Het is een quasi onzichtbare oorlog die zich afspeelt in het halfduister van de internationale haute-finance. Dat is niets nieuws.
Hoewel steeds nieuwe westerse sancties de stroom van Russische brandstoffen en grondstoffen beetje bij beetje hebben afgeleid naar vooral oosterse groeilanden, blijft de EU ook vandaag grote hoeveelheden olie en gas aankopen in Rusland. Ongeacht wat ‘Die Grünen’, ‘GroenLinks’ of ‘Ecolo’ ook mogen geloven, onze industrie en huishoudens hebben nu eenmaal brandstof nodig. Hieronder de aardgasleveringen via Turkstream (1), doorheen Oekraïne (2) en LNG (3) tijdens de eerste jaarhelft van 2024.
Ook begin dit jaar waren Russische gasleveringen nog goed voor 16,2% van de totale aardgasimporten naar de EU. Dat mag niet verbazen omdat alle andere gas-exporteurs ter wereld tezamen onvoldoende exportcapaciteit bezitten om het afgestoten Russische exportvolume voor hun rekening te nemen. We blijven aangewezen op Rusland als gasleverancier.
Via Turkstream, via Ukraïne en via LNG-carriers over zee stuurt Rusland nog steeds 50 miljard kubieke meter aardgas per jaar naar de EU. Al dat levensnoodzakelijke aardgas moet ook betaald worden. Daarom zijn en blijven die westerse banken in Rusland essentieel voor de energiestroom naar de Europese Unie. Betalingen gebeuren hoofdzakelijk in Euro waardoor Moskou toegang tot westerse deviezen behoudt. Trekken de Europese banken zich finaal terug uit Rusland, dan is het niet ondenkbaar dat EU-landen worden verplicht de gasleveringen in Roebels of Yuan te betalen. Of in goud of in gemonetariseerd goud. Waarom ook niet?
Niet alleen die 300-tal westerse banken maken een delicate spreidstand in Rusland. Ruim 2000 westerse bedrijven hebben handelskantoren, investeringen, vastgoed of productiebedrijven in Rusland. De bedrijfsbelastingen die ze in Rusland betalen, verraden hoe winstgevend die operaties zijn. Westerse bedrijven die onder Europese druk beslissen Rusland te verlaten, kijken aan tegen forse uittredingsbelastingen of ‘exit taxes’. Vandaag kondigt het Kremlin aan deze exit tax van 15% verder op te trekken naar 35%.
Washington en de EU confisqueerden de voorbije maanden zo’n $300 miljard aan Russische ‘Foreign Exchange Reserves’. (zie grafiek hieronder). Alsof die strafmaatregel niet volstond, werden de financiële winsten op deze Russische reserves aangewend voor de betaling van westerse wapenleveringen aan Oekraïne. Iedere actie leidt tot reactie en dus dreigt Moskou nu met gelijkaardige acties.
Kremlin woordvoerder Dmitry Peskov merkte op dat Rusland een gelijkaardig pakket aan westerse activa heeft geselecteerd die in aanmerking komen voor confisquatie, “wanneer het westen doorzet met zulke schendingen van internationaal recht, de verdere ondermijning van het globaal financieel systeem en het schaden van de wereldeconomie.”
Vladimir Putin noemde de in beslagname van Russische reserves een eenvoudig geval van diefstal dat niet onbestraft zal worden gelaten. De blootstelling voor economische acties, reacties en het aanslaan van Foreign Exchange Reserves is wederzijds. Hieronder de activa die West-Europese landen aanhouden in Rusland, uitgedrukt in miljarden dollars.
Dat de dreiging van mogelijke Russische represailles tegen westerse banken reëel is, werd duidelijk toen westerse bedrijven zich onder druk van Europa en Washington uit Rusland wilden terug trekken. Westerse bedrijven zoals bandenproducent Continental of ABB werden bedreigd met slopende rechtszaken indien zij hun productieactiviteiten op Russische bodem zouden ontmantelen en repatriëren.
Washington kan de Russische economie dan wel uit het SWIFT-platform duwen, maar het kan onmogelijk de hele Europese handel met Rusland stil leggen, (1) omdat Europa nu eenmaal Russische importen nodig heeft, (2) omdat deze importen ook betaald moeten worden en (3) omdat westerse bedrijven waardevolle activa hebben in Rusland. SWIFT werd door Washington als een economisch oorlogwapen ingezet en heeft drie averse effecten geresorteerd.
Rusland is en blijft ‘s werelds swingproducer van aardgas en ruwe olie waardoor het in ruil nu over een hefboom beschikt om westerse landen te verplichten Roebel of Yuan aan te kopen voor de aankopen van brandstoffen en grondstoffen. Het dreigt die sleutelrol ‘auf die rücksichtsloseste Weise’ uit te zullen spelen.
Het Kremlin en de Doema instrumentaliseren het Russisch rechtssysteem en slagen erin keiharde straffen af te dwingen voor bedrijven die Russische belangen schaden. Bedrijven als Continental, Deutsche Bank of ING hebben hun beslissing herzien en behouden voorlopig hun activiteiten in Rusland.
De BRICS en de Global South hebben gezien waartoe SWIFT in staat is en hoe gevaarlijk het is om zo afhankelijk te zijn van Washington en de dollar. Staatshoofden en regeringsleiders in het Globale Zuiden kijken nu meer dan ooit naar alternatieven voor het Amerikaans gedicteerde SWIFT-model. En zo’n alternatief model zal weldra worden aangekondigd door de BRICS-landen.
Heffingen op Chinese importgoederen
Europa heeft getracht zich de voorbije jaren los te koppelen en af te sluiten van haar belangrijkste energieleverancier, Rusland.
‘Adding insult to injury’ voeren de V.S. en de EU nu radicaal proctectionistische maatregelen in tegen de belangrijkste handelspartner, China.
De Europese Commissie verordent dit soort besluiten en maatregelen als zouden het strategische en weloverwogen beleidsdaden zijn. En dit is bizar omdat iedereen de contradictie inziet. Ja toch?
Terwijl we onze kerncentrales ontmantelen, willen we tegelijk niet langer afhankelijk zijn van energieleveringen uit onbetrouwbare en oorlogszuchtige schurkenstaten zoals Rusland. Dat doen we met groene stroom die we zelf gaan produceren, met eigen zon, eigen wind op eigen bodem. De realiteit is dat 95% van al onze zonnepanelen van Chinese makelij zijn. Een andere realiteit is dat Europese bedrijven helemaal geen toegang meer hebben tot de benodigde grondstoffen voor de productie van zonnepanelen. Bovendien ontbreekt het ons aan grote hoeveelheden goedkope energie om de energie-intensieve productie van zonnepanelen in Europa verder te zetten. De siliciumwafers die het hart van een zonnepaneel vormen, worden ingebakken bij temperaturen van ruim 1400°C en daarvoor zijn grote hoeveelheden steenkool nodig.
Door onze afkoppeling van Russische brandstoffen, bepalen niet wij, maar wel onze noodleveranciers als Qatar en de V.S. nu de gasprijs die Europese bedrijven en gezinnen betalen. En mede omdat onze elektriciteitsprijs gekoppeld is aan de gasprijs, is de elektrificatie van onze energie-grid vandaag zo’n dure affaire. Voor de verdere elektrificatie van onze eigen grid zijn we inmiddels helemaal overgeleverd aan de staatsgesteunde overproductie waarmee China de wereldmarkt overspoelt en onze lokale productiebedrijven weg concurreert.
Goedkopere Chinese wagens en zonnepanelen kunnen onze geëlektrificeerde mobiliteit betaalbaar maken, maar dat was duidelijk zonder de Europese Commissie gerekend. Die stelt nu een importheffing van 37,6% in op Chinese EV’s.
Europa ontkoppelt zich van haar voornaamste leverancier van goedkope energie en tegelijk voert het economische sancties in op de Chinese technologie die essentieel is voor diezelfde ontkoppeling en elektrificatie.
Und der Motor stottert
Het IMF heeft de groeiverwachtingen voor de Europese Unie voelbaar terug geschroefd. Vooral Duitsland kent een dramatische terugval. Net zoals in 2023 zal de Duitse economie ook in 2024 in de tweede jaarhelft krimpen. Vorig jaar met 0,3%, ditmaal met 0,2%. Twee opeenvolgende kwartalen van negatieve groei noemt men een ‘recessie’. De redenen voor de Duitse krimp is niet ver te zoeken. Die reden is : energie.
“… a troubling new normal, where energy prices are double those of overseas rivals. Thankfully for Europe, it had the ability to pay very high prices. But the continent now relies on gas that costs four to five times more than it does in the U.S.”
- Helen Thompson, professor of political economy University of Cambridge
En het klopt wat professor Thompson zegt. Europa betaalt een zeer, zeer hoge prijs. Traag maar zeker worden duizenden kleine en middelgrote bedrijven uit Europa weg gejaagd en verhuizen hun activiteit naar economieën die hun energiebevoorrading niet ideologisch en ritueel hebben vernietigd.
Het meest treffend en sensationeel zijn de noodmaatregelen die Volkswagen momenteel treft. Voor het eerst in het ruim 70-jarige bestaan van de gigant sluit Volkswagen nu fabrieken op Duitse bodem.
Ook dat andere Duitse icoon, BASF, zag haar aandelenkoers de voorbij jaren onophoudelijk dalen. Met 26,80% om exact te zijn.
ThyssenKrupp, een andere gigant en sterkhouder van de Duitse zware industrie heeft sinds de Europese energiecrisis en de Duitse beleidscrisis 73,68% van haar waarde verloren.
Nog zo’n vlaggenschip van de Duitse economie is Bayer. En ook Bayer wordt getroffen door hoge energieprijzen.
Wat hebben deze 4 consortia gemeen? Bayer, BASF, VAG en Thyssen? Het zijn iconische Duitse productiebedrijven, marktleiders, innovatoren, met meer dan 100.000 werknemers en grootverbruikers van energie en grondstoffen. Zij werden de voorbije jaren getroffen door een haperende toegang tot goedkope grondstoffen en goedkope energie. De twee basisvoorwaarden voor groei, competitiviteit en welvaart.
Afsluitend
Op het Schuman-plein heeft niemand zichzelf iets te verwijten. Hoewel de Europese industrie voor onze ogen verdampt, wijzen onverkozen eurotariërs niet naar het eigen wanbeleid, maar wel naar ‘Chinese overproductie’ of naar de ‘unprovoked invasion of Ukraine’. In Brussel gelooft men nog steeds dat de energiestrategie en deze ideologische reconversie zal werken… dat hernieuwbare energie op korte termijn plots vele malen goedkoper zal worden, dat Europa dankzij groene stroom plots weer competitief wordt en dat dit alles uiteindelijk de juiste strategie zal blijken te zijn. De realiteit is heel anders. De realiteit is dat groeilanden, grote economieën en ontwikkelde landen één ding gemeen hebben : ze verbruiken veel energie en zetten die energie om in activiteit met veel toegevoegde waarde. De grafiek hieronder geeft die realiteit weer.
Waarom het gebied rechtsonder leeg is? Eenvoudig… omdat binnen ons economisch paradigma er geen welvarende landen bestaan die weinig energie verbruiken.
Vindt u dit een interessante publicatie, dan kan u die waardering tonen met een ‘like’ of delen op social media, binnen uw eigen netwerk of vriendenkring. Reageren kan zoals steeds in de comments.