De impact van economische sancties op de Russische economie en petroleumindustrie

Sinds 5 december 2022 is de ‘$60 Price Cap’ en het 'embargo’ op Russische ruwe olie van kracht, als onderdeel van een inmiddels 10e ronde van economische sancties tegen Rusland. Europese lidstaten importeren sinds het embargo beduidend minder Russische olie en gas. Door de Russische oliehandel de toegang tot essentiële diensten zoals verzekering, financiering, brokering te ontzeggen, raakt men Rusland waar het financieel pijn doet.

Wat hebben het embargo en die ‘Price Cap’ tot dusver opgeleverd? En wat als dit mechanisme per 5 februari wordt uitgebreid naar de import van kerosine, benzine en vooral,… diesel?

Vooral alle duidelijkheid. De export van Russische ruwe olie is niet aan banden gelegd of verboden, wel bemoeilijkt. Alleen wanneer Russische olie onder het plafond van $60 per vat wordt verhandeld, behouden traders toegang tot de essentiële G7/EU-diensten waarmee olie zich vlot verplaatst op de wereldzeeën en de wereldmarkt. De sancties werden ingesteld door de G7 en de EU die ook toezien op de naleving ervan. Al deze sancties samen laten zich inmiddels voelen. De Russische economische groei van +5% werd bijgesteld naar een krimp van -2% in 2022. Dat is zo maar even 7%.

Bij aanvang vreesden Amerikaanse officials voor een mogelijke piek in de olieprijs door schaarste wanneer de Russische olie-export meer dan verhoopt zou getroffen worden. Dat gebeurde echter niet, wat meteen ook de beperkte doeltreffendheid van deze ene sanctie aantoont. Men wil enerzijds die miljoenen vaten olie op de markt houden, anderzijds wil men handel met Rusland ontmoedigen. En dat lukt redelijk. Er is een directe impact op zowel het volume als de prijs.

PRIJS - Russische olie uit het Zwarte Zeegebeid kan niet meer worden verkocht in de EU, waardoor het over veel grotere afstanden naar Azië wordt verscheept. De Price Cap, het embargo en de hogere transport- en verzekeringskosten die daarmee gepaard gaan, vergroten de spread tussen de marktprijs ($85) en de effectieve verkooprijs ($55), ofwel een derving van -$30 per vat. Het embargo plaatst getrouwe handelspartners als Japan, Turkije, Indië en China In een sterkere onderhandelingspositie dan voorheen omdat het aantal afzetmarkten voor Russische olie voelbaar werd verkleind.

VOLUME - In December daalde het volume al snel met 12%. Dit lijkt een tijdelijke dip te zijn geweest nu traders stilaan meer vertrouwd geraken met deze nieuwe werkwijze. De vraag is hoe goed Rusland en haar handelspartners erin slagen om de G7/EU sabotage te omzeilen. De schaduwvloot aan olietankers die inmiddels werd samengesteld, bedraagt ruim 100 schepen. Alle indicatoren en de stijgende vraag doen vermoeden dat deze vloot nog even in omvang zal blijven groeien.

Binnen afzienbare tijd zullen traders en rederijen erin slagen om verzekering, financiering en brokering ook zonder de G7/EU te organiseren, waardoor het handelsvolume dan niet langer wordt geschaad. Maar ook dan zal de complexiteit en het risico blijven wegen op de prijzen die Russische oliebedrijven kunnen onderhandelen met Aziatische eindklanten.

De uitbreiding van de sancties naar brandstoffen - en met name diesel, ligt extreem gevoelig. Vooreerst door de wildgroei aan regeltjes omdat fuel oil, diesel, Kerosine en benzine verschillend getarifeerd zullen worden. De kafkaiaanse complexiteit van de sancties is een wezenlijk onderdeel van het schademechanisme.

De dieselmarkt hikt al enige tijd tegen haar grenzen aan. Dieselraffinage is beperkt en de ‘market is tight’. Diesel is daardoor meer inflatie-gevoelig, temeer omdat de productiekost ervan hoger ligt en het aanbod krapper is. Ook het beperkte aantal tankers die diesel transporteren is beperkt. De shock die zich niet heeft voorgedaan op de ruwe olie markt, wil men ten allen prijze vermijden in de dieselmarkt. Vandaar dat de strafmaatregelen voor Russische diesel met meer omzichtigheid en nauwgezette opvolging zullen worden uitgerold dan voor ruwe olie.

De internationale traders en Indische of Chinese eindklanten horen we niet klagen. Zij verdienen een gouden neus aan deze sancties. De prijs die zij betalen voor hoogwaardige ‘heavy crude’ is lager dan ooit tevoren, terwijl de diesel die zij daarmee produceren winstgevender is dan ooit. Hierdoor exporteert Rusland ook minder diesel naar deze landen en ook dat voelen de Russische oliebedrijven.

Sancties als deze hebben steeds eenzelfde impact omdat ze marktverstorend en concurrentievervalsend zijn. Ze raken voornamelijk de middenklasse en creëren een fraudecarrousel waaraan de rijkere bovenklasse zich verder verrijkt. Het omzeilen van sancties is extreem winstgevend omdat het per definitie in een grijze of zwarte zone gebeurt. Iran is daar een perfect voorbeeld van. Een pervers effect van dergelijke sancties is dat een verarmende bevolking steeds minder ruimte en middelen heeft om nog te staken of te protesteren tegen het regime.

De gewone burger in Moskou en andere gootsteden merkt het effect nu reeds links en rechts. Medicatie dreigt steeds meer een uitdaging te worden maar ook alledaagse winkelproducten worden nu al vervangen door binnenlandse equivalenten die evenwel niet langer bekende A-merken zijn. Door het handelsembargo is er geen Schotse Whisky meer verkrijgbaar en moet de Rus het nu stellen met ordinaire Bourbon uit Amerika.

Voorlopig is de impact op de Russische economie bijzonder beperkt en veel minder effectief dan gehoopt of gevreesd. De Russische economie vertoont een verbijsterende zelfredzaamheid en incasseringsvermogen. Het land verhandelt nog steeds met handelsoverschotten, de monetaire reserves blijven onaangeroerd en de staatsschuld bedraagt nog steeds maar 14%. De roebel is sterker dan ooit en bovendien blijft die gedekt door echte assets, goederen en grondstoffen, terwijl de dollar en de euro louter gedekt zijn door schuld en schuldpapier.

Toch zien we enkele donkere wolken samenpakken boven de Rusland’s voornaamste cashcrop; petroleum. Problemen die de toekomst van de Russische olie-industrie ingrijpend zou kunnen bepalen. Wanneer steeds minder inkomsten terugvloeien naar de Russische oliebedrijven dan laat zich dat voelen in het onderhoud van bestaande velden en de exploratie of uitbouw van nieuwe velden. Ook al reduceerde Moskou moedwillig haar dagproductie om de olieprijs te ondersteunen, het wordt een hele uitdaging om ook op termijn ’s wereld tweede grootste olieproducent te blijven. Temeer omdat de wereldeconomie die Russische olie gewoon nodig heeft en ook Moskou zich niet kan veroorloven die inkomsten permanent te verliezen. De sancties op de export van Russische diesel zullen bepalen waar dit heen gaat.