De Balkanisering van onze Beeldvorming

Drie korte verhaaltjes. Anekdotes haast, los van elkaar maar met één rode draad.

Deze publicatie heeft tot doel om aan de hand van drie opmerkelijke voorbeelden het beeld te schetsen hoe de media er telkens weer in slaagt om van de ene dag op de andere onze aandacht af te leiden en de publieke opinie bij te sturen. Van crisis naar crisis naar crisis.

Wie het meesterwerk ‘Wag the Dog’ van Barry Levinson uit 1997 heeft gezien met Dustin Hoffman en Robert De Niro in de hoofdrollen, die kan zich een beeld vormen van de onderliggende mechanismen ; hoe de pers ten dienste van de politiek telkens nieuwe brandhaarden aanwakkert waaraan de burger zich kan verwarmen.

“We got there just in time”

23 oktober 1983. Beiroet. Een vrachtwagen volgestouwd met explosieven rijdt onopgemerkt de kazerne binnen. Wanneer wachtposten onraad ruiken en alarm slaan, maakt de chauffeur vaart, breekt door de slagbomen en ramt de legerkazerne waar ruim 300 Amerikaanse soldaten zijn ingekwartierd. Het is 6u22 in de ochtend. Een oorverdovende lichtflits brengt ogenblikkelijk 241 Amerikaanse soldaten en 58 Franse para-militairen om het leven. Dit is al de tweede bomaanslag in korte tijd. Enkele maanden eerder waren bij een gelijkaardige terreurdaad op de Amerikaanse ambassade in Beiroet 63 mensen om het leven gekomen.

Nog een jaar eerder was het Israëlische leger binnengevallen in Zuid-Libanon, van waaruit de PLO raketaanvallen uitvoerde op Noord-Israelische nederzettingen. Libanon was sinds 1975 in een burgeroorlog met 5 vechtende partijen terecht gekomen. De bevoorrechte maronitische christenen probeerden hun politiek overwicht te behouden, terwijl de soennitische moslims een grotere vertegenwoordiging eisten en ook de sjiitische moslims wilden delen in de politieke macht. Voeg daar een militante Druzische minderheid aan toe en een bellicose buur in het zuiden.

De bomaanslag van 23 oktober 1983 was een kantelpunt. De Eisenhower-doctrine, waarmee Washington decennialang de landsgrenzen in het Midden-Oosten had afgebakend, werd plots in vraag gesteld. De doctrine was niet langer compatibel met het multipolaire wespennest waarin het Midden-Oosten was veranderd. De Amerikaanse publieke opinie was geschokt en voor het eerst sinds Wereldoorlog I gingen in de V.S. stemmen op om een meer isolationistische koers te varen.

President Reagan’s eerste ambtstermijn liep in 1983 stilaan ten einde. Er was inmiddels een bizarre auto-immuunziekte opgedoken die seksueel overdraagbaar bleek te zijn. De grote partijen drugs die de Amerikaanse binnensteden overspoelden, hadden daar geleid tot onveiligheid en bendevorming. De naweeën van de double-dip-recessie waren in alle gelederen van de samenleving voelbaar. Tot overmaat van ramp knaagden de aanhoudende energiecrisis, werkloosheid en een slabakkende economie aan de approval-rating van de president.

Kortom,… een automatische herverkiezing bleek minder vanzelfsprekend dan oorspronkelijk gedacht. Deze bomaanslag maakte ook duidelijk hoe Reagan’s vredes-initiatief voor het Midden-Oosten iedere substantie en visie miste. Zowel Wall Street als Main Street morden en de Reagan-administratie zocht een elegante uitweg. Die uitweg werd gevonden.

Twee dagen na de bomaanslag in Beiroet vallen Amerikaanse troepen Grenada binnen. Voor de gemiddelde Amerikaan was het Caraïbische eiland louter een vakantiebestemming, maar voor president Reagan, vice-president Bush en National Security Advisor McFarlane was het een electorale reddingsboei.

De cameraploeg van CNN was reeds ter plaatse toen de eerste gevechtstroepen uit de transporthelikopters sprongen en in gevechtsformatie optrokken naar de Antilliaanse hoofdstad.

Na deze 25 oktober 1983 maalde geen nieuwszender, geen hoofdrecteur of opiniemaker nog over de beleidsfouten in het Midden-Oosten of de dodentol in Beiroet. De uitzichtloze situatie in de regio en de tanende rol van Washington werden snel vergeten. Operation ‘Urgent Fury’ was geniaal in al zijn eenvoud en cinematografie.

Cubaanse bouwvakkers waren maanden eerder door het revolutionaire bewind van Maurice Bishop binnen gebracht op het eiland en bouwden er havendokken en een internationale luchthaven.

Hieronder - voor de liefhebbers, het transcript van Reagan’s televisieboodschap waarin hij het Amerikaanse volk vertelt waarom hij tot de invasie van Grenada besloot.

“We knew we had little time and the complete secrecy was vital to ensure both the safety of the young men that would undertake this mission and the Americans they were about to rescue. The joint Chiefs worked around clock to come up with a plan. They had little intelligence information about conditions on the island. We had to assume that several hundred Cubans working on the airport could be military reservists. As it turned out, the number was much larger and they were a military force. Six hundred of them have been taken prisoner and we have discovered a complete base, the weapons and communication equipment which makes it clear a Cuban occupation of the island had been planned. Two hours ago we released the first photos from Grenada. It included a warehouse with military equipment, one of three we discovered so far. The warehouse contained weapons and ammunition stacked almost to the ceiling. Enough to supply thousands of terrorists. Grenada we were told was a friendly paradise for tourists. Well, it wasn’t. It was a Soviet-Cuban colony being readied a major military bastion to export terror and undermine democracy.
We got there just in time.”

- President Reagan, The Oval Office, 27 oktober 1983

Het scheelde inderdaad niet veel. Indien president Reagan de inval van Grenada ook maar enkele dagen had uitgesteld, dan was het grootste nucleaire en militaire hypermacht uit de geschiedenis van de mensheid wellicht omver geworpen door bouwvakkers met handwapens.

The Return of the King

1 april 1990. De locatie was zorgvuldig gekozen omdat de auto’s discreet en buiten het oog van de camera’s de garagepoort via een zijstraat konden binnenrijden. Het kabinet van Minister Jean-Luc Dehaene, dat is waar de 6 topministers zich hadden verschanst en beraadslaagden over de brief die Koning Boudewijn daags voordien had overhandigd aan Premier Martens. In de brief maakte de Koning duidelijk dat zijn geweten niet toeliet de abortuswet te ondertekenen.

Met een wisselmeerderheid van socialisten, liberalen en groenen had ook de Kamer van Volksvertegenwoordigers het wetsvoorstel op 29 maart 1990 goedgekeurd.

“Ik vraag aan de regering en het parlement een juridische oplossing te vinden”, schrijft Boudewijn. En die oplossing was cruciaal. Want werd er niet meteen een oplossing gevonden, dan restten er slechts twee mogelijkheden : ofwel valt de regering, ofwel doet Koning Boudewijn troonsafstand.

Op zulke momenten laten grondwetsspecialisten zich van hun meest speelse en creatieve kant zien. Hun oog valt al snel op enkele ‘dode’ grondwetsartikelen, waaronder Art.82 over de “onmogelijkheid om te regeren”. Dat artikel treedt in werking wanneer de koning (fysiek of mentaal) ziek wordt; in dat geval kan de regering zijn bevoegdheden overnemen. Er wordt een draaiboek opgesteld.

In het grootste geheim zou Boudewijn in de onmogelijkheid worden gesteld om te regeren, daarna zou de ministerraad zijn bevoegdheden overnemen en vervolgens de abortuswet in zijn plaats ondertekenen. Pas daarna zou dat worden bekendgemaakt en zou het parlement de “onmogelijkheid om te regeren” opheffen, zoals in de grondwet voorzien, en kon Boudewijn 48 uur later weer gewoon koning zijn.”

Terwijl dit alles zich achter gesloten deuren afspeelt, was dagen voorheen de ernst van deze grondwetsschending via de media druppelsgewijs doorgesijpeld tot bij de bevolking. Juristen, top-politici en grondwetsspecialisten waren de voorbije dagen voor de camera gehaald en hadden gewezen op de ernst, de totale blokkering, het machtsvacuüm, de illegaliteit en op de nakende onbestuurbaarheid van het land.

Dat is het ogenblik waarop men Patrick Haemers in de strijd gooit. Op de vlucht voor de autoriteiten, was de topcrimineel maanden eerder in Brazilië gearresteerd en wachtte hij op uitlevering aan het Belgische gerecht. Daarop besluiten de Belgische autoriteiten diezelfde 1e april Patrick Haemers en zijn vriendin Denise Tyack te repatriëren naar ons land.

De BRT gooit alle middelen in de strijd en brengt vanaf de prille ochtend verslag uit van deze historische gebeurtenis. Ieder uur opnieuw wordt het nieuwsbulletin gedomineerd door één enkel hoofdpunt : de uitlevering van Patrick Haemers.

De Reyerslaan roept die zondag al haar reservisten onder de wapens en maakt er een dagvullend programma van. De gehele nieuwsredactie verandert in een ‘Situation Room’. De nieuwsluisteraar kan in realtime volgen waar het vliegtuig met Denise en Patrick zich exact bevindt en wanneer het vliegtuig zal landen op de militaire luchthaven van Melsbroek. Satellietverbindingen tussen de luchthavens en de studio brengen alles in beeld. Reporters ter plaatse praten de bulletins aan elkaar en blikken terug op de ontvoering van Paul Vanden Boeynants, overlopen eindeloos de resem misdaden waarvoor Haemers werd gezocht, telkens benadrukkend hoe betekenisvol deze uitlevering aan ons land is, welke kleding Patrick en Denise droegen toen ze aan boord gingen van de C-130 en hoe opvallend goedgeluimd Patrick Haemers die ochtend voor de dag kwam.

Over de eenvoudige wettekst die dreigde uit te monden in een grondwettelijke atoombom? Daarover doorheen de dag, in het avondjournaal, evident geen woord.

Pas wanneer het stof is gaan liggen en Patrick Haemers op Belgische bodem veilig achter slot en grendel zit, blijkt achter de schermen een akkoord te zijn gesloten over de grondwetsschending waartoe het Paleis en de Wetstraat bereid waren. De koning zal op 4 april één dag naast de troon gaan staan.

Hoewel grondwetsspecialisten moord en brand schreeuwden, werden de premier en het staatshoofd door de media geprezen om hun pragmatisme.

“Just say no”

Op 5 oktober 1986 wordt een C-123 vrachtvliegtuig neergehaald door de linkse Sandinista’s en stort neer in het binnenland van Nicaragua. Aan boord twee Amerikaanse piloten en een enorme lading oorlogswapens, bestemd voor de Contra’s in Nicaragua. Dat is het moment waarop de Iran-Contra affaire aan het licht komt.

De Iran-Contra affaire was een wapen-drug-carousel in de jaren ’80 waarbij wapens werden geleverd aan het regime van de Iraanse Ayatollah Khomeini in ruil voor het vrij laten van Amerikaanse gijzelaars in Beiroet. Met de opbrengsten van deze wapenverkoop, werden wapens gekocht, die op hun beurt onder de radar werden ingevlogen naar de Contra’s in Nicaragua in hun strijd tegen de linkse Sandinista’s. Die vrachtvliegtuigen keerden niet leeg terug, maar werden volgestouwd met Cocaine die terecht kwam bij straatdealers in Amerikaanse grootsteden.

Wanneer de foto’s en de details van de neergestorte C-123 de Amerikaanse persdiensten bereiken, moet president Reagan wel reageren. De arme man valt net als de C-123 uit de lucht en spreekt zijn 240 miljoen landgenoten toe. In zijn televisie-boodschap verzekert hij dat zijn administratie alleen begaan is met het bereiken van een vredesakkoord tussen Iran en Irak. Over de wapens op weg naar Nicaragua geen woord. En de geruchten als zou zijn administratie wapens ruilen tegen gijzelaars? Die geruchten kloppen niet. Ik herhaal, die geruchten kloppen niet.

“We did not, repeat ‘DID NOT’, trade weapons or anything else for hostages, nor will we”

- Ronald Reagan, The Oval Room, 13 November 1986

Op 4 maart 1987 geeft Ronald Reagan de moeilijkste speech uit zijn presidentiële loopbaan. Tot zijn schaamte moet hij bekennen dat hij niet op de hoogte was gebracht van de misstanden die de voorbije twee weken aan het licht zijn gekomen. Nu blijkt dat - buiten zijn medeweten om, toch wapens werden geleverd aan Teheran in ruil voor gijzelaars.

“A few months ago I told the American people I did not trade arms for hostages. My heart and best intentions still tell me that’s true. But the facts and the evidence tell me it is not.”

- Ronald Reagan, The Oval Room, 4 maart 1987

Er werden wel degelijk wapens geleverd aan Iran in ruil voor gijzelaars. Maar over wapenleveringen aan de Contra’s in Nicaragua… dat onderzoek is nog gaande. En over dat onderzoek zouden we ruim 10 jaar lang niets horen.

Dat is tot wanneer Gary Webb, onderzoeksjournalist voor de San José Mercury News, de waarheid bloot legt en beschrijft hoe de CIA via een klein vliegveldje in de bossen van Arkansas wapens invloog in Nicaragua en hoe cocaine werd terug gebracht. En dit alles met de zegen van vice-president G.H.W. Bush en onder het toeziend oog van toenmalige gouverneur van Arkansas, Bill Clinton, die door sabotage, machtsmisbruik en bruut geweld justitie op afstand had weten te houden.

Op 7 oktober 1994 komt (inmiddels) president Bill Clinton voor het eerst in opspraak. Tijdens een persconferentie waagt perscoryfee Sarah McLendon het om de president publiekelijk te interpelleren over de Iran-Contra affaire, en over zijn specifieke rol bij het invliegen van cocaine uit Midden- en Zuid-Amerika.

“Sir, the republicans try to blame you for the existence of a small airbase at Mena, Arkansas. This base was set up by George H. W. Bush, Oliver North and the CIA to help the Iran-Contra’s. They brought plane load after plane load of cocaine there, for sale into the United States. And then they took the money and bought weapons and took these back to the Contra’s. All of which is illegal, as you know, under the Boland Act. But, tell me,…did they tell you this had to be in existence because of national security?”

- Sarah McLendon, publieke vraag aan President B. Clinton, 7 oktober 1994

Daarna blijft het weer enige tijd opvallend stil in de zaak. Tot wanneer de Inspector General (OIG) in 1997 verplicht wordt een onderzoek te voeren in de zaak. Het resultaat van dit onderzoek is een 407-pagina’s dik rapport en zal op 17 januari 1998 door de FBI worden gepubliceerd.

17 januari 1998 is de dag waarop het Lewinsky-schandaal los barst. Het sex-schandaal zou de laatste 2 jaren van Bill Clinton’s tweede ambtstermijn lelijk ontsieren, maar gezien de ernst van heel andere feiten, was dat een relatief kleine prijs die Clinton duidelijk bereid was te betalen.

Afsluitend

Gedurende 3 jaar had ieder journaal, iedere voorpagina en ieder nieuwsbulletin slechts één hoofdpunt; ‘Corona’. Dat veranderde abrupt op 22 februari 2022. De dag waarop de Russische legers de Oekraïense grens overstaken, luidde het einde in van het Corona-crisis.

Van de ene dag op de andere was de pandemie voorbij.
De pandemie was ontstaan, louter omdat de media het 24/7 en wars van feiten, in de ether zetten.
De pandemie was voorbij, louter omdat de media er niet langer aandacht aan besteedden.

De daarop volgende 593 dagen zou de oorlog in Oekraïne het enige hoofdpunt vormen in ieder nieuwsbulletin. En dit ten koste van triviale faits divers zoals oversterfte, begrotingstekorten, inflatie, migratie, energieschaarste of het wegzakken van de kwaliteit van ons onderwijs.

In de eerste week van oktober van dit jaar, sijpelden voor het eerst de geruchten door dat de verliezen van het Oekraïense leger en het onvermogen om nog fondsen en materieel te sturen, de oorlog tot een verloren zaak hadden gemaakt. Woordvoerders van het Pentagon en het Witte Huis, onze academici en commentatoren in de media kwamen die week gezamenlijk en schoorvoetend tot de vaststelling dat de hoop, die wij ons allen hadden gesteld in een nakende overwinning voor Zelensky, dat die triomf er niet zal komen…

Het is nu exact 17 dagen geleden dat Hamas-strijders hun brutale aanval op Israelische grensposten, nederzettingen en burgers uitvoerden. We kunnen het aantal nieuwsberichten over Oekraïne dat sinds 7 oktober is verschenen… dat aantal kunnen we op minder dan één hand tellen.

Waarom kwispelt een hond met zijn staart?
Omdat de hond slimmer is dan zijn staart.
Was de staart slimmer, dan zou die kwispelen met zijn hond.

Deze publicatie is opgedragen aan mijn vriend Marc De Vusser.

Reageren kan zoals altijd in de comments op de substack-pagina. Like, share en subscribe indien u dit substack-kanaal wil steunen.