BRICS Eleven : een blockbuster en kaskraker

Net zoals de blockbuster ‘Oceans Eleven’ dreigt ‘BRICS Eleven’ een succesvolle sequel te worden over een team van geslepen waaghalzen die een gedurfde roof beramen op een almachtige casinobaas.

Wie klinkende of wereldschokkende verklaringen had verwacht uit Johannesburg, die kwam bedrogen uit. De monetaire atoombom waarop velen wachtten, die werd niet gedropt. Dat is wellicht nog het meest opmerkelijke. Het totale gebrek aan vuurwerk en grootse verklaringen. Het valt op hoe traag en bedachtzaam BRICS tewerk gaat en uitbreidt. Traag maar zeker, stapje voor stapje en niets overhaast.

Die ogenschijnlijke sisser levert geen sensationele krantenkoppen op en sterkt onze institutionele media in hun beslissing om het belang van de BRICS-top in Johannesburg te bagatelliseren. Wat in Johannesburg gebeurt, is zo triviaal en betekenisloos dat het nauwelijks onze aandacht verdient. De hoofdpunten in het nieuws? In Florida gaat morgen een orkaan aan land, de verkoop van de Belgische staatsbon loopt erg goed en een VRT-coryfee wordt verdacht van het verspreiden van kinderporno. “Here’s Tom with the weather”, zou Bill Hicks zeggen.

When a thing is new, people say, “it’s not true”
Later, when it turns out to be true, they say, “it’s not important”
Later, when its importance can no longer be denied, they say, “that’s nothing new”

- Williams James

En toch… nu het stof is gaan liggen, nu tijd raad heeft gebracht, worden enkele aspecten helder.

Voor het eerst hebben de derde wereld landen een keuzemogelijkheid. Voorheen kwam technologische en maatschappelijke vooruitgang exclusief voort uit handelsrelaties met het westen… de voormalige kolonisatoren waarvan zij zich stelselmatig hebben ontvoogd. Voor het eerst hebben landen als Cambodja, Benin of Paraguay de optie en de keuzemogelijkheid. Blijven zij zaken doen met West-Europa of Noord-Amerika zoals de afgelopen 200 jaar? Of sluiten ze aan bij een nieuw, dynamisch en zelfverzekerd project?

De illustere munt komt er heus wel. Maar niet zoals we ons die inbeelden. Het wordt geen eenheidsmunt zoals de Euro binnen onze hermetische eurozone waarbij de Belgische Frank, de Duitse Mark of de Portugese Escudo werden opgedoekt en ingeruild voor een eenheidsmunt. De Real, Roebel, Rupee, Renminbi en Rand blijven in omloop. En hetzelfde geldt voor Iraanse Rial, De Arabische Dirham, de Saudische Riyal, de Ethiopische Birr, het Egyptische Pond en de Argentijnse Peso. Wat wordt voorbereid, is een monetair handelsvehikel waarmee internationale transacties kunnen worden afgeboekt en verrekend. Meer niet. En ook niets minder.

Op de wereldmarkt is plaats voor slechts één centrale en dominante handelsmunt. En die vuistregel, die zich sinds de 16e eeuw aftekent, die blijft ook vandaag van kracht. Een sprekend voorbeeld daarvan is het teloor gegane Sovjet-communistische ‘Comecon’, ofwel The Council for Mutual Economic Assistance (CMEA), een economische organisatie die bestond van 1949 tot 1991 en tot doel had de Sovjet-Unie en haar bondgenoten in het Oostblok te verenigen in een economische en monetaire ruimte tijdens de Koude Oorlog. Het faciliteerde handel tussen de socialistische en communistische landen in Europa en Azië. Comecon had tot doel om de interne handel tussen sovjet-landen te onttrekken aan de dollar. Het mag duidelijk zijn dat dit niet is gelukt en dat er geen ruimte is voor twee hanen op één mesthoop.

Dan luidt de vraag welke van beide monetaire platformen het laken vandaag naar zich toe zal trekken en welke de andere verdrukt. De nieuwe R5+ of de vertrouwde Dollar?

Wil men weten waarheen dit leidt… stelt u zich dan de vraag hoe en waarom de dollar in 1945 het Britse Pond van de troon stootte als ’s werelds exclusieve reservemunt:

• Groot-Brittannië was na wereldoorlog II plots oververschuld terwijl de V.S. met voorsprong ’s werelds grootste crediteur was.

• De V.S. was een industrieel powerhouse, rijk aan energie en grondstoffen, met een formidabel handelsoverschot terwijl de Britse en Europese industrie met de grond gelijk waren gemaakt.

• De Tweede Wereldoorlog was het geostrategische kantelpunt waarin Groot-Brittannië - in minder dan 6 jaar tijd, haar ‘British Empire’ definitief verloor. Op het moment dat de Europese overzeese koloniën hun ontvoogdingsstrijd inzetten, vulde de V.S. dat machtsvacuüm in met ogenschijnlijk billijke steunprogramma’s.

• Het Bretton Woods-akkoord van 1944 legde de basis voor het naoorlogse monetaire systeem, waarbij valuta's aan de Amerikaanse dollar werden gekoppeld met een vastgestelde wisselkoers. Dit systeem, ondersteund door goudreserves, bevorderde internationale stabiliteit en leidde tot de oprichting van instellingen zoals het IMF en de Wereldbank.

• Terwijl de Europese interne cohesie vanaf Wereldoorlog I helemaal zoek was, richtte Washington onder haar auspiciën gaandeweg de WB, IMF, BIS, VN en NATO op. Het zat ook aan het stuur bij de oprichting van de EGKS, die zich gaandeweg vervelde tot de EEG en nog later de EU werd.

• In 1974 werd de Petro-dollar cycle opgezet en in 1977 werd SWIFT uitgerold, Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication.

Als deze 6 parameters de stuwende kracht waren achter de onbetwiste dominantie van de dollar, hoe staan de zaken er vandaag dan voor? We gaan over diezelfde checklist;

• schuldgraad : de V.S. is inmiddels de meest verschulde natie in de geschiedenis van onze beschaving. Het voornemen om deze schuld ooit nog af te lossen, is niet langer realistisch.

• industriële output : China is vandaag ’s werelds meest geïndustrialiseerde natie, niet de V.S. Het heeft heel de value chain in handen voor hoog-technologische toepassingen met veel toegevoegde waarde, van ertsmijn tot afgewerkt product.

• dekolonisatie : 3e wereldlanden die zich onttrokken aan eeuwenlange Europese overheersing, begrijpen na 80 jaar van Amerikaans gestuurde ‘vrijhandel’ dat ook de wurggreep van de V.S. een blijvende en institutionele rem is op hun ontwikkeling en vooruitgang.

• goudstandaard : In 1971 schortte president Nixon unilateraal het Bretton Woods-systeem op door de Amerikaanse dollar los te koppelen van goud. De BRICS-landen plannen de introductie van een goud- en commodities-gebaseerd internationaal valutastelsel.

• Framework : BRICS, SCO, BRI, NDB, CIC, CIS,… bieden voldoende zekerheden, liquiditeiten en omkadering om embryonale projecten op te starten, te financieren en op te leveren binnen een voldoende stabiel juridisch kader. In de niet-westerse wereld worden wekelijks nieuwe onderlinge en bindende handelsverdragen gesloten.

• Settlement : voeg hier weldra een monetair vehicle aan toe waarmee internationale handelstransacties kunnen worden verricht. De handelsvolumes die vandaag worden aangewend voor de aankoop van Amerikaans schuldpapier en Amerikaans wapentuig, diezelfde monsterlijke sommen geld trekken gestaag weg uit de dollar. Omdat internationale handel, mits goede afspraken en onderling vertrouwen, ook mogelijk blijkt zonder de dwangmatige aankoop van dollars.

Het is inmiddels glashelder dat het tijdperk van de fiat-munten ten einde loopt. Dat geldt voor de Yen, Pond, Euro en in het bijzonder voor de dollar die nu plots meer zal worden blootgesteld. Dit is geen reden tot paniek, maar wel tot waakzaamheid en realiteitszin. Waarom? Omdat het traag en gestaag ‘dumpen’ van de dollar en Amerikaans schuldpapier tot een lawinegolf kan leiden, door aanhoudende hoge inflatie, stijgende rentevoeten, de contractie van bankkredieten en door het afkalven van rendementen op obligaties. Amerikanen houden slechts $700 miljard aan vreemde deviezen aan. (overige Amerikaanse beleggingen in het buitenland zijn in ADR-vorm, geprijsd in dollars. De verkoop van ADR's leidt niet tot verkoop van buitenlandse valuta en niet tot vraag naar dollars.) Tegenover die $700 miljard staat $7000 miljard aan Amerikaanse schuld die door niet-Amerikanen wordt aangehouden. That’s not a lot of leverage, to put it mildly…

Hoe en waarom komt dit alles uitgerekend nu in een stroomversnelling?

De oorlog in Oekraïne is wellicht de grootste geostrategische blunder die Washington de voorbije 80 jaar heeft begaan. Het signaal dat het daarmee uitstuurde naar ruim 150 niet-westerse naties, heeft een verwoestend effect gehad en een onomkeerbare vervreemding ingezet. Wat heeft Washington de voorbije 10 jaar gedaan?

• Washington heeft economische sancties ingesteld tegen een nucleaire supermacht en ‘s werelds meest essentiële exporteur van grondstoffen en energie.

• Washington heeft honderden miljarden aan Russische tegoeden en gelden geconfisqueerd, aangeslagen, gestolen.

• Washington heeft Rusland uit SWIFT geduwd waardoor het maximaal werd afgesneden van de internationale handel.

Wat moeten landen als Pakistan, Indonesië, Peru, Algerije of Namibië hiervan denken? Wat als zij ooit in onmin geraken met Washington? Wat als Washington plots ook hun democratische instellingen in vraag stelt? Wat wanneer zij in een ‘fout’ grensconflict terecht komen met een buurland? Wat wanneer zij uit SWIFT worden geduwd? Wat wanneer hun foreign exchange deposits worden gestolen? Wat wanneer zij het slachtoffer worden van verregaande economische sancties?

Als het westen dit uithaalt met een ‘top dog’ als Rusland, welk weerwerk kunnen landjes als Sri Lanka, Bolivië of Ivoorkust dan bieden tegen zoveel spierballengerol?

Het antwoord is ‘weinig tot geen’, tenzij zij bescherming zoeken in een rugdekkende alliantie die nu snel aan relevantie, economische diepgang en geloofwaardigheid wint. Tot overmaat van ramp voor ons, het westen, komt de BRICS-eleven met een voorstel waar het westen steeds minder tegenover kan stellen.

Noot : in een volgende bijdrage - die beduidend korter zal zijn, wordt ingegaan op de betekenis van de 6 nieuwe leden. Waarom uitgerekend deze landen werden weerhouden in deze eerste uitbreidingsgolf.

Reageren kan zoals steeds in de comments op de substack webpagina.